Upływ czasu ma swoje plusy i minusy. Z jednej strony uczymy się radzić sobie z nowymi wyzwaniami, nabieramy doświadczenia, osiągamy kolejne cele; z drugiej coraz bardziej odczuwamy, że nasz organizm już nie ma wszystkich tych możliwości, którymi dysponowaliśmy jeszcze 5, 10 czy 20 lat temu. Istnieje grupa schorzeń, które są w dużej mierze związane z upływem czasu, a konkretniej – starzeniem się ludzkiego organizmu. Jedną z nich jest AMD, czyli zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem.
Żeby dobrze zrozumieć, na czym polega AMD musimy najpierw przypomnieć sobie czym jest i do czego służy nam plamka żółta. Terminem tym nazywamy specjalne miejsce na siatkówce oka (dokładnie naprzeciwko źrenicy), w którym występuje największe zagęszczenie wyspecjalizowanych receptorów wzrokowych – tzw. czopków i pręcików. To właśnie one odbierają informację o tym, co znajduje się przed naszymi oczami. Ponieważ zaś wypełnia je głównie żółty barwnik – stąd również „plamka” jest „żółta”. AMD jest schorzeniem, które polega na stopniowym obumieraniu komórek tworzących plamkę. Dzieje się tak głównie na skutek zaburzeń przemiany materii spowodowanych starzeniem się organizmu.
Zobacz cennik leczenia AMD
Objawy zwyrodnienia plamki żółtej
Jakie dolegliwości mogą się pojawić w przebiegu AMD? Wiele zależy od tego, z którą postacią choroby mamy do czynienia (więcej o rodzajach piszemy nieco dalej). Do najczęściej występujących objawów zwyrodnienia plamki żółtej zaliczamy:
- spadek ostrości widzenia;
- falowanie obrazu: wykrzywianie się konturów, liter, kształtów;
- obecność szarej lub ciemnej plamy w polu widzenia;
- pogorszenie wzroku po zmierzchu i przy słabym oświetleniu;
- osłabienie widzenia barw, spadek kontrastu.
Początkowo schorzenie może przebiegać zupełnie bezobjawowo. Jednak w miarę obumierania poszczególnych komórek symptomy coraz bardziej dają się we znaki.
Istnieją dwa rodzaje AMD
Zwyrodnienie plamki to choroba, która występuje w dwóch głównych postaciach: suchej i wysiękowej.
- Sucha, zwana też zanikową, występuje zdecydowanie częściej – statystycznie u 9 na 10 osób z AMD. W jej przypadku dochodzi do odkładania się złogów (tzw. druzów) w komórkach plamki żółtej, co prowadzi do postępującego zaniku pręcików i czopków. W miarę zajmowania coraz większego obszaru plamki najpierw pojawia się pogorszenie widzenia przy słabym oświetleniu, potem pojawiają się problemy z czytaniem, spada ostrość wzroku, a obraz staje się coraz bardziej rozmyty. W późniejszym stadium dochodzi do poważnego uszkodzenia wzroku. Rozwija się latami, a u ponad połowy pacjentów występuje obuocznie.
- Wysiękowa, zwana też mokrą, jest dużo rzadsza. W jej przypadku problem jest inny – dochodzi do tworzenia w rejonie plamki żółtej nieprawidłowych (słabych i źle funkcjonujących) naczyń krwionośnych. W efekcie pojawiają się wycieki płynu tkankowego (wysięki) i krwi, które uszkadzają czopki i pręciki. Typowe objawy tej postaci to falowanie obrazu oraz obecność szarawej plamy w polu widzenia. W odróżnieniu od zanikowej, ta potrafi rozwinąć się bardzo gwałtownie. Zwykle w krótkim czasie doprowadza do poważnego uszkodzenia wzroku lub nawet nieodwracalnej utraty widzenia centralnego.
Warto wiedzieć, że u części pacjentów postać sucha może po latach przejść w wysiękową.
Co może zwiększyć prawdopodobieństwo zachorowania? Oto czynniki ryzyka AMD
Zmiany występujące w przebiegu zwyrodnienia plamki najczęściej pojawiają się po 50. roku życia. Nie będzie więc błędem stwierdzenie, że głównym czynnikiem ryzyka AMD jest wiek. Im jesteśmy starsi, tym większe narażenie. Oprócz tego, na większe prawdopodobieństwo wystąpienia choroby wpływ mają także m.in.:
- palenie tytoniu;
- niewłaściwa dieta – potrawy bogate w cholesterol i tłuszcze nasycone, mała ilość przeciwutleniaczy i karotenoidów;
- spożywanie dużych ilości alkoholu;
- czynniki genetyczne – obecność AMD u członka bliskiej rodziny;
- duża ekspozycja na promieniowanie UV – np. częste opalanie się lub korzystanie z solarium, stosowanie okularów przeciwsłonecznych bez filtra UV;
- choroby towarzyszące – osoby z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą, cukrzycą czy zespołem metabolicznym (a także otyłe) mają większe ryzyko wystąpienia AMD, niż ludzie bez tych czynników;
- płeć i rasa – AMD występuje statystycznie częściej u kobiet, szczególnie o jasnej karnacji.
Można w tym miejscu postawić pytanie – czy da się zastosować jakąś profilaktykę, która zmniejszy prawdopodobieństwo pojawienia się zwyrodnienia plamki żółtej? Oczywiście! Jej podstawą jest maksymalne ograniczenie czynników ryzyka – rzecz jasna tych, na które mamy wpływ. Pomocne będzie zastosowanie kilku zdrowych nawyków, takich jak m.in. zwiększenie ilości spożywanych przeciwutleniaczy i witamin (znajdziemy je m.in. w zielonych warzywach, owocach, rybach morskich a także w orzechach), regularna aktywność fizyczna czy rzucenie palenia.
Jak można walczyć ze zwyrodnieniem plamki związanym z wiekiem?
“Sposób leczenia AMD zależy w dużej mierze od tego, z którą postacią choroby mamy do czynienia. Celem jest hamowanie postępów schorzenia tak, aby maksymalnie opóźnić zmiany w oku i nasilanie się związanych z nimi objawów. Zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem całkowicie wyleczyć się nie da, ale można skutecznie walczyć o zachowanie dobrej jakości widzenia przez długie lata!”
lek. med. Agata Kurzawa
Jak wygląda terapia AMD?
- Postać suchą leczymy wykonując zabieg specjalistycznym nanosekundowym laserem 2RT. Pozwala on na usunięcie części druzów z plamki i pobudzenie regeneracji nabłonka siatkówki. Jest to procedura krótka (trwa tylko kilka-kilkanaście minut), bezpieczna i zupełnie bezbolesna – dzięki zastosowaniu miejscowego znieczulenia.
- Postać wysiękową leczymy wykonując zastrzyki z anty-VEGF. To substancja, która hamuje tworzenie nowych, patologicznych naczyń krwionośnych w obrębie plamki żółtej. Dzięki temu powstaje ich mniej, ogranicza się także ilość wysięków i stopień uszkodzenia komórek. Terapia taka jest bezbolesna, bezpieczna i skuteczna – poprawia jakość widzenia nawet o 2-3 rzędy na tablicy do badania ostrości wzroku (Snellena).
Bibliografia:
- Al-Zamil W.M., Yassin S.A. Recent developments in age-related macular degeneration: a review. Clin Interv Aging. 2017 Aug 22; 12: 1313-1330. doi: 10.2147/CIA.S143508. PMID: 28860733; PMCID: PMC5573066.
- Gheorghe A., Mahdi L., Musat O. AGE-RELATED MACULAR DEGENERATION. Rom J Ophthalmol. 2015 Apr-Jun; 59(2): 74-7. PMID: 26978865; PMCID: PMC5712933.
- Niżankowska M.H. Podstawy okulistyki. Wydanie II poprawione i uzupełnione. VOLUMED, Wrocław 2000.
- Pojda S.M. (red.). Okulistyka w kropelce czyli wiadomości z diagnostyki i udzielania pomocy lekarskiej w chorobach oczu dla lekarzy i studentów medycyny. Wydanie II poprawione. Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice 2006.
- https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/chorobysiatkowki/128135,zwyrodnienie-plamki-zwiazane-z-wiekiem