Zaćma: przyczyny, rodzaje, leczenie, objawy zaćmy
Oczy są elementem receptorowym jednego z bardzo ważnych zmysłów – wzroku. Niestety również one są narażone na różne schorzenia, w tym często diagnozowaną zaćmę. Zaburzenie to dotyczy soczewek wewnątrzgałkowych. Nieleczone jest szczególnie groźne, ponieważ skutkuje pogorszeniem ostrości widzenia, a nawet może prowadzić do całkowitej utraty wzroku. Obecnie jednak nowoczesna chirurgia okulistyczna sprawia, że jest to schorzenie uleczalne. W tym artykule przybliżamy szczegóły dotyczące przyczyn, objawów i sposobów leczenia zaćmy!
Czym jest zaćma, określana również jako katarakta?
Zaćma znana jest również pod nazwą – kataraktą. Schorzenie to polega na zmętnieniu soczewki oka – częściowym lub całkowitym. Wyjaśniając, soczewka jest elastycznym i przezroczystym elementem o średnicy ok. pół centymetra, który skupia promienie świetlne padające na oko. Jej zadaniem jest ich wychwycenie i przekształcenie w taki sposób, aby padały na głębiej położoną siatkówkę w postaci obrazu pomniejszonego i odwróconego – dzięki temu widzimy.
Dla wzroku człowieka bardzo ważna jest zarówno elastyczność, jak i przejrzystość soczewki. W przebiegu zaćmy dochodzi do zmętnienia soczewki, a to skutkuje postępującym pogorszeniem ostrości wzroku. Z czasem, bez leczenia, choroba może powodować ślepotę.
“Z wiekiem soczewka jednak traci swoją elastyczność i mętnieje, a do oka dociera mniejsza ilość światła ( które dodatkowo ulega rozproszeniu). W efekcie widziany obraz staje się mniej wyraźny, rozmazany lub zamglony.”
lek. Piotr Krzywicki
okulista,-chirurg Optegra (dawniej Vidium Medica) Warszawa
Jakich Pacjentów najczęściej dotyczy ta choroba?
Zaćma w przypadku osób w podeszłym wieku, jest niestety naturalnym procesem związanym ze starzeniem się organizmu. Wraz z wiekiem pojawiają się zaburzenia równowagi biochemicznej i osmotycznej oraz zmienia się nasz metabolizm. To wszystko wpływa na przejrzystość soczewki. Normalna soczewka skupia promienie świetlne dokładnie na powierzchni siatkówki i tworzy wyraźny obraz obiektów w każdej odległości.
”Z wiekiem soczewka jednak traci swoją elastyczność i mętnieje, a do oka dociera mniejsza ilość światła (które dodatkowo ulega rozproszeniu). W efekcie widziany obraz staje się mniej wyraźny, rozmazany lub zamglony”.
Lek. Anita Łagocka-Popławska
okulista-chirurg, Optegra (dawniej Vidium Medica) Warszawa
Najczęstsze przyczyny i rodzaje zaćmy
Zaćma najczęściej pojawia się u osób po 55. roku życia. Może również występować u ludzi młodych, ale wtedy przyczyną zwykle są czynniki niezwiązane z wiekiem. W takich przypadkach mowa o zaćmie wikłającej.
Do powstawania zaćmy mogą przyczyniać się m.in.:
- urazy lub stany zapalne oka
- choroby przewlekłe jak cukrzyca
- praca wykonywana w warunkach szkodliwych
- kontakt oczu z chemikaliami
- przyjmowanie niektórych leków, szczególnie sterydów.
Wyróżnia się następujące rodzaje zaćmy:
- Zaćma polekowa powstaje w związku z przyjmowaniem przez wiele lat określonych lekarstw, np. steroidów z powodu astmy lub reumatoidalnego zapalenia stawów.
- Zaćma cukrzycowa, związana jest z zaburzeniami metabolicznymi, do jakich dochodzi w przebiegu cukrzycy.
- Zaćma pourazowa powstaje w wyniku urazu oka lub głowy. Zmętnienie soczewki może pojawić się nawet kilkanaście lat po urazie.
- Zaćma wrodzona dotyczy dzieci, które rodzą się z mętną soczewką lub soczewka mętnieje w kilka lub kilkanaście lat od momentu urodzenia.
- Operacje prowadzone na gałce ocznej np. w wyniku jaskry mogą powodować zmętnienie soczewki nawet kilka miesięcy po zabiegu.
Poza przyczynami zaćma dzielona jest także ze względu na dokładną lokalizację zmętnienia soczewki. Pod tym względem wyróżnia się zaćmę jądrową, podtorebkową i korową. Inna klasyfikacja obejmuje stadium zaawansowania choroby. Szczególnie groźna jest:
- Zaćma dojrzała – dochodzi do znacznego pogorszenia jakości widzenia na skutek całkowitego zmętnienia soczewki. Stan taki grozi też rozwojem jaskry.
- Zaćma przejrzała – w tym przypadku dochodzi już do upłynnienia soczewki i przesunięcia jej jądra w dół co grozi nieodwracalną utratą widzenia.
Czy zaćma jest dziedziczna?
Pojawienie się zaćmy uzależnione jest od wielu czynników – najczęściej jest to starzenie organizmu, ale mogą mieć wpływ na to również schorzenia, takie jak np. cukrzyca, urazy, choroby genetyczne, czy długotrwałe przyjmowanie leków sterydowych.
Jednym z ważnych aspektów, który ma wpływ na czas pojawienia się zaćmy, jest styl naszego życia. Badania kliniczne wykazują, że u osób, które zdrowo się odżywiają, chronią oczy przed wpływem światła niebieskiego oraz promieniowaniem UV, ryzyko wystąpienia zaćmy w młodym wieku jest zmniejszone.
Zaćma nie jest dziedziczna, natomiast na jej rozwój mogą mieć wpływ choroby genetyczne. Może ona również powstawać w wyniku urazów mechanicznych i wpływu czynników zewnętrznych (np. zaćma spawacza).
Jakie są pierwsze objawy zaćmy?
Z wiekiem nasza naturalna soczewka w oku przestaje być przejrzysta, przez co uniemożliwia odwzorowanie obrazu na siatkówce. Niestety zaćma to choroba „podstępna” – często rozwija się latami, a ponieważ soczewka nie jest unerwiona, nie występują żadne dolegliwości bólowe.
Pierwszym objawem zaćmy jest pogorszenia widzenia, zwłaszcza na odległość, którego okulary lub soczewki kontaktowe do widzenia w dali lub bliży niestety nie są w stanie poprawić. Do innych objawów zaćmy należą m.in.:
- trudności w rozpoznawaniu kolorów,
- obniżony kontrast – zamazane kontury widzianych przedmiotów, widzenie jak przez mgłę,
- jednooczne dwojenie, czyli widzenie podwójnie,
- wrażliwość wzroku na światło i tym samym lepsze widzenie w pochmurne dni.
Zmętnieniu soczewki nie towarzyszą ból, czy inny dyskomfort, dlatego ogólny stan zdrowia pacjenta nie ulega zmianom, a choroba bywa wykrywana przypadkowo podczas badania wzroku lub dopiero w zaawansowanym stadium. Zaćma niestety coraz częściej dotyka młodszą grupę osób, dlatego warto raz do roku przeprowadzać kontrolne badanie okulistyczne. Rozpoznanie zaćmy nie wymaga skomplikowanych badań. Lekarz na podstawie wywiadu z pacjentem oraz badania przedniego odcinka oka jest w stanie ocenić przejrzystość soczewki.
Czy postępującą zaćmę starczą można wyleczyć naturalnie?
Chorobie nie można w żaden sposób zapobiec. Nie pomoże prowadzenie zdrowego trybu życia, dieta, czy krople do oczu. Zaćma niemal u każdego przebiega inaczej – niekiedy rozwija się kilka miesięcy, a czasem przez wiele lat. Efekt jest jednak zawsze ten sam – pogorszenie widzenia w oku, w którym wystąpiła. Zaćma najczęściej pojawia się w obu oczach.
Jak wygląda leczenie zaćmy w początkowym stadium?
W pierwszym etapie leczenia okulista może zalecić stosowanie odpowiednich kropli do oczu. Celem takiego postępowania jest spowolnienie postępu choroby. Farmakologia nie pozwala jednak na cofnięcie już powstałych zmian, dlatego za jedyną skuteczną formę leczenia uznaje się obecnie operację usunięcia zaćmy i wszczepienia sztucznej soczewki.
Operacja zaćmy – na czym polega zabieg usunięcia zaćmy laserem femtosekundowym?
W przypadku zaćmy najczęściej zastosowanie znajduje fakoemulsyfikacja. Polega ona na usunięciu zmętniałej soczewki po jej wcześniejszym rozbiciu – w tym celu lekarz wykonuje niewielkie nacięcie. Kolejno w miejsce usuniętej soczewki wszczepia się sztuczną. Cały zabieg trwa kilkanaście minut. Co ważne, w trakcie usuwania zaćmy można jednocześnie skorygować wady wzroku, co pozwala wyeliminować konieczność noszenia okularów.
Usuwanie zaćmy
Cena badań kwalifikacyjnych
399 zł
Cena zabiegu
od 3000 zł
Źródła:
- Iwaszkiewicz-Bilikiewicz B., Zaćma (cataracta). Geriatria 2008; 2: 252-254. https://www.akademiamedycyny.pl/wp-content/uploads/2016/05/200803_Geriatria_011.pdf.
- Suwała S., Szadkowska A.: Zaćma u pacjentki z krótkotrwałą cukrzycą typu 1 – opis przypadku. https://www.researchgate.net/profile/Szymon-Suwala/publication/261704224_Cataract_in_a_patient_with_recently_diagnosed_type_1_diabetes_–_a_case_report/links/0c96053510932514ff000000/Cataract-in-a-patient-with-recently-diagnosed-type-1-diabetes–a-case-report.pdf.
- Szaflik J., Izdebska J., Zaleska A.: Zaćma – najczęstsza przyczyna uleczalnej ślepoty. https://www.termedia.pl/Sign_in?l=1&r=%2FZacma-8211-najczestsza-przyczyna-uleczalnej-slepoty%2C8%2C2051%2C1%2C1.html
- https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/chorobysoczewki/73341,zacma.