Najczęstsze choroby oczu w młodym wieku – część 1. Film łzowy i rogówka

W dzieciństwie pieczę nad zdrowiem oczu i jakością widzenia młodego człowieka sprawuje zazwyczaj zatroskany rodzic. Nadchodzi jednak taki dzień, kiedy sami zaczynamy przejmować kontrolę nad własnym zdrowiem – jest to czas, kiedy powinniśmy zadbać również o swoje oczy. Niebezpieczeństwo chorób oczu, które mogą pojawić się przy braku profilaktyki i zaniedbaniu, istnieje i w dzisiejszych czasach jest znacznie wyższe, niż 10…20 lat temu! A choroby oczu u człowieka w młodym wieku mogą mieć niewinne początki a okazać się groźne, gdy zdiagnozowane zbyt późno.

Zespół suchego oka

Tak zwane suche oko, nie sprowadza się wyłącznie do uczucia suchości. To wieloczynnikowe schorzenie, które może prowadzić do nieodwracalnych zmian na powierzchni oka, a w konsekwencji do zaburzeń widzenia. Na czym polega zespół suchego oka (ZSO)? Łzy składają się z trzech składników: wody, lipidów i mucyn. Każdy element pełni swoją funkcję i jego niedobór nazywa się zaburzeniem filmu łzowego i może prowadzić do ZSO.

Suchość oczu pojawia się wtedy, gdy warstwy wodnej jest za mało, lub gdy nie jest ona utrzymywana wystarczająco długo na powierzchni rogówki przy niedoborze lipidów i mucyn. Zaburzenia filmu łzowego mogą wynikać z trybu życia, ale mogą też mieć podłoże w innych chorobach, ich leczeniu i czynnikach środowiskowych:

• lipidy – dysfunkcja gruczołów Meiboma produkujących lipidy, MGD, zapalenie powiek, trądzik różowaty
• woda – dysfunkcja gruczołu łzowego wydzielającego warstwę wodną, zespół Sjörgena, leki, wiek
• mucyny – dysfunkcja komórek kubkowych produkujących mucyny, choroby spojówki
• mruganie – niekompletne mrugnięcia, długotrwałe użytkowanie soczewek kontaktowych, soczewki twarde, praca przed komputerem
• powierzchnia – patologie powierzchni rogówki i spojówki, skrzydlik, tłuszczyk

Powyższe czynniki mogą występować, jeśli jesteśmy w grupie ryzyka, czyli mamy do czynienia z:

• paleniem tytoniu
• nadużywaniu alkoholu
• chorobami ogólne i lekami w nich stosowane: choroby skóry, cukrzyca, zaburzenia w pracy tarczycy, choroba Hashimoto, nadciśnienie tętnicze, psychoza, zaburzenia hormonalne, niedobór witaminy A

ZSO – co powinno Cię zaniepokoić w komforcie widzenia?

• suchość, pieczenie, łzawienie, kłucie oczu
• uczucie ciała obcego lub piasku pod powiekami
• rozmazywanie obrazu lub jego poprawa bezpośrednio po mrugnięciu, a następnie pogorzenie ostrości widzenia

ZSO – na czym polega leczenie?

Nie wystarczy tu stosowanie tzw. sztucznych łez, czy soli fizjologicznej. Takie środki, nieodpowiednio i przypadkowo dobrane mogą nawet zaostrzyć objawy i spowodować progresję choroby. Prawidłowo zdiagnozowane ZSO i poznanie jego przyczyny pozwoli na dobranie prawidłowego leczenia i poprawę samopoczucia. Nieleczony ZSO może doprowadzić do stanu zapalnego powierzchni oka, a niekiedy do blizn i wrzodów rogówki oraz znacznego pogorszenia widzenia. Rogówka, która stanowi 2/3 mocy optycznej oka jest z natury chropowata, ponieważ jest pokryta nabłonkiem – warstwą komórek. Tylko wygładzona i nawilżona rogówka może dawać ostry obraz. Zatem film łzowy powinien być prawidłowy, – jeśli mowa o jego ilości i jakości, żebyśmy mogli widzieć ostro, gdyż wtedy rogówka uzyskuje odpowiednią przejrzystość i gładkość. Często stosowanie prawidłowej higieny powiek, właściwy demakijaż i stosowanie kropli nawilżających o odpowiednim składzie pozwalają zniwelować objawy. Inaczej dzieje się, jeśli ZSO pojawia się wtórnie do schorzeń ogólnych – wtedy leczenie odbywa się wielokierunkowo i jest bardziej skomplikowane.

Dlaczego ZSO często dotyczy osób młodych?

Praca w klimatyzowanych pomieszczeniach przed monitorem komputera to aktualnie większa część dnia młodych osób. Suche powietrze i rzadsze mruganie, lub mruganie niekompletne prowadzą do zaburzeń na powierzchni oka i przyczyniają się do problemów z suchością oczu i zaburzeń widzenia. Ponadto pojawia się coraz więcej młodych kobiet z zaburzeniami hormonalnymi i chorobą Hashimoto, w których ZSO pojawia się bardzo często. Suche oko dotyka również użytkowników soczewek kontaktowych, w szczególności tych, którzy stosują soczewki przez wiele lat w trybie przedłużonego noszenia lub night&day.

Jeśli jesteś w grupie ryzyka ZSO, a tym bardziej, gdy dostrzegasz u siebie niepokojące symptomy – odwiedź specjalistę i zadbaj o swoje oczy!

Stożek rogówki

Stożek rogówki (keratoconus, KC) to jedna z najczęstszych chorób przedniego odcinka oka, która dotyka osób przed 30 rokiem życia. Największa progresja schorzenia występuje w okresie intensywnego wzrostu i dojrzewania. Rogówka, której włókna kolagenowa charakteryzują się nieprawidłową budową, staje się coraz cieńsza i w miejscu ścieńczenia nieprawidłowo uwypukla się. W początkowym stadium stożek rogówki bywa mylony z postępującą krótkowzrocznością lub astygmatyzmem (często nieregularnym czy skośnym). Zwykle jest to choroba, która dotyczy obojga oczu i jest diagnozowana zbyt późno! Pacjent trafia do specjalisty, gdy drugie, lepsze oko zaczyna być objęte stożkiem. Wówczas dla oka słabszego jest już za późno, by móc skorygować widzenie lub uratować rogówkę. Nieleczony, niekontrolowany stożek rogówki prowadzi do przeszczepu. Choroba, bowiem ma charakter postępujący.

Stożek rogówki – czy może mnie dotyczyć?

Czynniki ryzyka zachorowania na stożek rogówki są różnego pochodzenia, a część z nich jest jeszcze niepoznana. Do zaburzeń, które zazwyczaj towarzyszą stożkowi należą:

• łzawienie lub świąd i pieczenie oczu
• światłowstręt
• dwojenie jednooczne (lub widzenie zwielokrotnione)
• częste pocieranie oczu i ich zaczerwienienie
• alergie
• atopia
• dziedziczność
• pogorszenie widzenia o zmierzchu, trudności w prowadzeniu pojazdów nocą
• zniekształcenia obrazu
• zmienna ostrość widzenia w ciągu dnia i w różnych warunkach oświetleniowych

Jak zdiagnozować KC?

Wczesne stadium choroby oczu jest trudne w diagnostyce. Jeśli jesteś w grupie ryzyka – w rodzinie jest osoba ze stożkiem rogówki lub dotyczą Cię powyższe objawy, zgłoś się do okulisty i opisz swoje podejrzenia. Wystarczy wykonać badanie topografii rogówki (mapy rogówki), aby wykluczyć schorzenie wzroku. Nowoczesne wideo-keratometry posiadają zaawansowane oprogramowanie, które pozwala wykryć stożek na podstawie zmian na tylnej powierzchni rogówki już w jego początkowym stopniu. Wczesne zdiagnozowanie i badania profilaktyczne pozwalają mieć pod kontrolą stan swoich oczu! A w razie potrzeby wprowadzić odpowiednie leczenie lub korekcję. Istnieją zabiegi, które hamują progresję stożka, który należy do chorób nieuleczalnych. Nie możemy, zatem w zaawansowanym stożku, po prostu go wyleczyć. Natomiast istnieje wiele metod postępowania, które pozwalają korygować kształt rogówki i tym samym poprawiać ostrość widzenia.

Postępowanie w stożku rogówki – jak leczyć oczy?

Do najczęściej stosowanych metod leczenia stożka rogówki należą: crosslinking, wszczepienie pierścieni śródrogówkowych, soczewki twarde gazoprzepuszczalne, soczeki hybrydowe. Tylko specjalista, który zajmuje się stożkiem pozwoli dobrać właściwą metodę leczenia i korekcji. Warto o tym pamiętać decydując się na oddanie stanu swojej rogówki we właściwe ręce. W kwestii profilaktyki, warto badać wzrok raz w roku sprawdzając jednooczną ostrość widzenia. Jeśli zauważymy pogorszenie widzenia na jednym oku – szczególnie, gdy wcześniej każde z oczu widziało podobnie, należy zgłosić się do specjalisty w celu sprawdzenia stanu oka, z uwzględnieniem szczegółowego badania rogówki. A w kwestii pocierania oczu – unikajmy takich nawyków!

Literatura

1. https://www.aoa.org/Documents/optometric-staff/Articles/The-Dreaded-Dry-Eye.pdf
2. https://www.whatisdryeye.com/
3. http://www.tearfilm.org/dettreports-tfos_dews_ii_report/32_30/eng/
4. J.Davis, Keratoconus: Current understanding of diagnosis and management, Clinical Eye and Vision Care, Volume 9, Issue 1, March 1997, Pages 13-22