Spojówki w organizmie człowieka pełnią rolę ochronną, dlatego często ulegają one różnorodnym podrażnieniom. Bakterie, wirusy czy alergeny mogą prowadzić do zapalenia spojówek, które jest bardzo powszechnym i częstym problemem.
Czym jest spojówka?
Spojówka jest błoną śluzową, która powleka wewnętrzną część powiek oraz zewnętrzną powierzchnię gałki ocznej. Zbudowana jest z dwóch warstw – nabłonka oraz zrębu. Jej podstawowe funkcje to ochrona gałki ocznej oraz produkcja łez.
Czym jest zapalenie spojówek?
Zapalenie spojówek to jedna z najczęściej występujących chorób oczu – według badań nawet 40% zgłoszeń do lekarza okulisty spowodowane jest właśnie tym schorzeniem. Jest to zapalenie błony śluzowej oka, a objawy mogą być wyjątkowo dokuczliwe i w zależności od ich przyczyny, mogą utrzymywać się od kilku dni do nawet kilku tygodni. Choroba może przybierać dwie formy – infekcyjną oraz nieinfekcyjną.
Przyczyny zapalenia spojówek
Do najbardziej popularnych przyczyn, odpowiadających za zapalenia spojówek, zalicza się:
- bakterie ropne (paciorkowce, gronkowce, gonokoki, pneumokoki),
- środki chemiczne,
- kurz,
- dym papierosowy,
- alergeny,
- promieniowanie.
Takie przyczyny, jak promieniowanie, mogą prowadzić do przewlekłego zapalenia spojówek, natomiast alergeny będą wywoływać alergiczne zapalenie spojówek, które będzie mijać, gdy zaniknie kontakt z alergenem.
Objawy zapalenia spojówek
Objawy zapalenia spojówek dzieli się na dwa rodzaje – objawy podmiotowe i objawy przedmiotowe.
Do objawów podmiotowych zalicza się następujące objawy:
- świąd
- światłowstręt
- pieczenie
Do objawów przedmiotowych zalicza się:
- przekrwienie oczu
- łzawienie oczu
- obrzęk
- zaczerwienienie
- pojawianie się wydzieliny ropnej.
Najczęstszym objawem zapalenia spojówek jest przekrwienie oka. Należy jednak odróżnić je od innego rodzaju przekrwień, np. przekrwienia rogówki, które może być spowodowane zupełnie innym problemem. Przekrwienie spojówkowe zanika w momencie zbliżania się do rogówki a same przekrwione naczynia krwionośne będą poruszać się razem ze spojówką, gdy będziemy nią poruszać.
Zapalenie spojówek – jak długo trwa?
Objawy, takie jak pieczenie, swędzenie, obecność wydzieliny ropnej, uczucie „piasku w oku”, światłowstręt czy też przekrwienie gałki ocznej, w znaczący sposób ograniczają codzienną aktywność. Czas trwania zapalenia spojówek w dużej mierze zależy od czynnika, który je wywołał. Zapalenia bakteryjne trwają zwykle około 7 dni, natomiast zapalenia wirusowe dłużej, do 2-3 tygodni, czasami leczenie trwa jednak ponad 4 tygodnie, są to jednak przypadki nieliczne. W przypadku bakterii atypowych zapalenie spojówek może trwać nawet kilka miesięcy.
Rodzaje zapalenia spojówek
Wyróżnia się cztery najpopularniejsze rodzaje zapalenia spojówek:
– wirusowe zapalenie spojówek – może pojawić się przy innych infekcjach wirusowych, jak grypa czy przeziębienie. Dodatkowym objawem może być powiększenie się węzłów chłonnych w okolicach żuchwy. Samo zapalenie przechodzi samoistnie i często nie wymaga nawet dodatkowych konsultacji lekarskich. Sama wizyta jest jednak potrzebna, gdyż tylko lekarz może określić z pomocą badań, że mamy do czynienia z tym, a nie innym typem zapalenia spojówek.
– bakteryjne zapalenie spojówek – odpowiadają za nie bakterie, które często są dostarczane do oka ze względu na np. zatarcie go, i niewystarczające mycie dłoni wcześniej. Zapalenie może mieć ciężki przebieg, w trakcie którego często pojawia się wydzielina ropna. Leczenie opiera się na stosowaniu odpowiednich kropli lub maści.
– rzeżączkowe zapalenie spojówek – powodowane jest przez bakterię Neisseria gonorrhoeae, obecnie jednak występujące rzadko, ze względu na wykonywanie zabiegu Cradego. Zabieg ten wykonywany jest u noworodków, a samo zapalenie właśnie ich dotyczy – pojawia się zaraz po urodzeniu, i wynika z zakażenia się bakterią od matki, która choruje na rzeżączkę.
– alergiczne zapalenie spojówek – wywoływany jest przez konkretny alergen.
Diagnostyka zapalenia spojówek
Diagnostyka zapalenia spojówek wykonywana jest przez okulistę, najczęściej z wykorzystaniem lampy szczelinowej. W przypadku konkretnych typów zapalenia spojówek, konieczne będą dodatkowe badania, jak posiew czy badanie bakteriologiczne. Jeżeli zapalenie spojówek wymaga leczenia, lekarz okulista przepisuje odpowiednie środki lecznicze, jak krople z antybiotykiem w przypadku bakteryjnego zapalenia spojówek.
Zapalenie spojówek – czym można się zarazić?
Zapalenie spojówek może mieć różną etiologię. Za wystąpienie nieprzyjemnych objawów mogą odpowiadać rozmaite czynniki – od chemicznych, fizycznych, infekcyjnych tj. bakterie, po wirusy i alergeny.
W przypadku etiologii zakaźnej, do której zaliczają się bakterie i wirusy, zapaleniem spojówek można się zarazić od osoby chorej. Jeśli przebywasz w otoczeniu osób, które chorują, koniecznie pamiętaj o zachowaniu odpowiednich zasad higieny, unikaniu bliskiego kontaktu czy o częstym myciu rąk.
Wirusowe zapalenie spojówek – zaraźliwość
Za zapalenie spojówek odpowiadają rozmaite czynniki, w tym wirusy, odpowiadające m.in. za adenowirusowe oraz herpetyczne zapalenie spojówek.
Pierwsze z nich cechuje się łatwym przenoszeniem na inne osoby – do transmisji patogenu może wystarczy nawet kontakt z skażonym przedmiotem. Zapalenie spojówek spowodowane przez adenowirusy czasami występuje u osób, u których w wywiadzie wystąpiła niedawno infekcja górnych dróg oddechowych, zapalenie ucha lub gardła. To zapalenie spojówek często występuje więc przy przeziębieniu. Opryszczkowe zapalenie spojówek wywołane jest przez wirusa Herpes simplex, albo Varizella-Zoster i najczęściej towarzyszy opryszczkowemu zapalenia rogówki. Z uwagi na łatwość rozprzestrzeniania, wirusowe zapalenia spojówek często występują w dużych skupiskach ludzi (np. szkoły, biura, akademiki) i trwa średnio od 2 do 3 tygodni.
Zapalenie spojówek – leczenie
Jeśli występują takie objawy, jak pieczenie, świąd, „uczucie piasku pod powiekami”, zaczerwienienie gałki ocznej, konieczna jest konsultacja z lekarzem okulistą, który na podstawie wywiadu oraz specjalistycznego badania będzie mógł postawić właściwe rozpoznanie i wdrożyć odpowiednie leczenie.
Leczenie zależy od czynnika, który wywołał zapalenie. W przypadku, gdy podłożem jest ekspozycja na alergen, lub fizyczny, chemiczny czynnik drażniący, przede wszystkim koniczne jest unikanie kontaktu z nimi. Gdy problem dotyczy etiologii infekcyjnej, korzystne może być włączenie leków przeciwbakteryjnych, lub przeciwwirusowych.
W przypadku bakteryjnego zapalenia spojówek podstawę leczenia stanowią krople z antybiotykiem, które znacznie skracają czas trwania zapalenia. Wirusowe zapalenie spojówek leczone jest za pomocą środków, które hamują jego replikację i skracają czas trwania choroby. Tak zwane wiosenne zapalenie spojówek występuje u osób z alergią – w takim przypadku może okazać się konieczna współpraca lekarza okulisty oraz alergologa.
Zapalenie spojówek, chociaż może mieć dokuczliwe objawy, stosując odpowiednie leczenie zwykle szybko ustępuje, nie pozostawiając poważnych następstw. W przypadku nawracającego zapalenia spojówek może okazać się konieczne poszerzenie diagnostyki, aby wykluczyć inne schorzenia, które mogą powracać do jego nawracania.
Łagodzenie objawów zapalenia spojówek
Zapalenie spojówek może trwać od kilku dni do nawet kilku miesięcy, wskazane jest więc łagodzenie objawów, zwłaszcza w przypadku, gdy leczenie może trwać długo – to zwiększy komfort życia codziennego.
Warto odstawić szkła kontaktowe, przykładać na oczy z zapaleniem zimne okłady, używać jak najłagodniejszych kosmetyków do mycia okolic oczu i twarzy, unikać kurzu, a także używać kropli, tzw. sztucznych łez, by zniwelować pieczenie. W przypadku trudności z otworzeniem oka, ze względu na wydzielinę, warto wykorzystać okłady z ciepłego rumianku, które należy położyć na kilka minut na zaropiałym oku.
Zapobieganie zapaleniu spojówek
Chociaż zapalenie spojówek może mieć wiele powodów, których nie zawsze da się uniknąć, dobre praktyki pomogą nam zniwelować szansę na zarażenie się lub zachorowanie na zapełnię spojówek do minimum.
Należy:
- nie pożyczać kosmetyków, wykorzystywanych zwłaszcza w okolicach oczu i twarzy
- nie pożyczać soczewek kontaktowych
- samodzielnie dbać o bezpieczne przechowywanie własnych soczewek kontaktowych
- często myć ręce
- myć ręce zawsze przed zakraplaniem oczu.
Do powyższych wskazówek należy stosować się zwłaszcza wtedy, gdy ktoś w bliskim otoczeniu (dom, szkoła, praca) skarży się na objawy, które mogą wskazywać na zapalenie spojówek, lub informuje nas o zdiagnozowaniu u niego zapalenia.
Autor: mgr Kamil Chowaniec – zastępca kierownika działu optometrii, Vidium Medica Kraków
Bibliografia:
- Jefferis J., Perera R., Everitt H., van Weert H., Rietveld R., Glasziou P., Rose P. Acute infective conjunctivitis in primary care: who needs antibiotics? An individual patient data meta-analysis. Br J Gen Pract. 2011 Sep; 61(590): e542-8. doi: 10.3399/bjgp11X593811. PMID: 22152728; PMCID: PMC3162176.
- Høvding G. Acute bacterial conjunctivitis. Acta Ophthalmol. 2008 Feb; 86(1): 5-17. doi: 10.1111/j.1600-0420.2007.01006.x. Epub 2007 Oct 29. PMID: 17970823.
- Niżankowska M.H. Podstawy okulistyki. Wydanie II poprawione i uzupełnione. VOLUMED, Wrocław 2000.
- https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/chorobyspojowki/83224,zapalenie-spojowek-u-doroslych