Jeśli masz wadę wzroku i uciekające oko na pewno nie raz przeszło ci przez myśl: Chciałbym się tego pozbyć! Jednak tu pojawiają się nieustannie wracające wątpliwości – Przecież mam zeza. To pewnie nic nie da, oko dalej będzie zezować. Poza tym na pewno się nie zakwalifikuję do zabiegu, bo lewym okiem mało co widzę. Szczególnie zdystansowany będzie ten, komu już raz odmówiono lub możliwe powodzenie poddano w wątpliwość. Przyjrzyjmy się bliżej tematowi zeza w połączeniu z wadą wzroku oraz możliwościom, jakie niesie współczesna wiedza specjalistów i technologie laserowe.
Przyczyny zeza
Najczęstszą przyczyną zeza, poza porażeniami i wrodzonymi zaburzeniami motoryki mięśniowej, jest osłabione widzenie. Może takowe wystąpić z powodu wady wzroku, bądź w przypadku pojawienia się przeszkody w widzeniu. Do takich przeszkód mogą należeć: zaćma (w tym zaćma wrodzona), jaskra pierwotna (i jaskra wrodzona), guzy i zmiany wewnątrz gałki ocznej, czy w mózgu, zaburzenia neurologiczne powodujące zakłócenia przetwarzania wzrokowego (przeszkoda na drodze oko-mózg). W prawidłowym ułożeniu oczy przy spojrzeniu w dal ustawione są na wprost, w tak zwanej ortopozycji. Oznacza to, że każde oko ma centralną fiksację – obraz obserwowanego przedmiotu powstaje w plamce siatkówki w obu oczach. Mówimy wtedy, że oczy posiadają centralną fiksację. Mamy zatem ortopozycję i właściwą fiksację.
Oczy we prawidłowym położeniu są utrzymywane za pomocą mięśni okoruchowych, a tymi mięśniami, tak jak wszystkim w naszym organizmie, steruje mózg. Jeśli oko ma wadę wzroku lub pojawi się inna przeszkoda uniemożliwiająca powstanie ostrego obrazu na siatkówce (zaćma, uszkodzenie siatkówki lub inne patologiczne zmiany) mózg nie widzi powodu, aby oko utrzymywać w pozycji na wprost. Wtedy często pojawia się zez. Tym bardziej, jeśli pogorszenie widzenia wystąpiło w jednym oku, czy też wykształciło się w nim niedowidzenie. Zezujące oko dziecka jest pierwszym sygnałem, że dzieje się coś niepokojącego, gdyż z pewnością oko to nie widzi za dobrze lub nie widzi wcale.
Postępowanie w zezie
W przypadku zezów, które pochodzą od zmian patologicznych wewnątrz gałki ocznej, czy mózgu konieczna jest dodatkowa diagnostyka i leczenie. Większość pojawiających się zezów u osób młodych są to zezy akomodacyjne lub rozbieżne związane z zaburzeniami konwergencji (ruchem oczu do nosa) dywergencji (ruchem oczu na zewnątrz). Takie zaburzenia w ustawieniu gałek ocznych są leczone za pomocą przepisanej odpowiednio dopasowanej korekcji okularowej w połączeniu z ćwiczeniami ortoptycznymi, pleoptycznymi i terapią widzenia. Jeśli dodatkowo mamy do czynienia z nieprawidłową fiksacją oraz niedowidzeniem stosowana jest obturacja (czyli zaklejanie oka lepszego), a także wdraża się dodatkowe treningi.
Niekiedy zaburzenia widzenia obuocznego wymagają spędzenia wielu godzin w gabinecie optometrycznym lub ortoptycznym, jednak statystyki nie kłamią – to się opłaca 🙂 A do tego: im wcześniej, tym lepiej! Dziecko, u którego zostaje zdiagnozowane: zez, niedowidzenie lub inne dysfunkcje widzenia obuocznego, powinno trafić do specjalisty, który zadba o to, by w przyszłości widzenie było zachowane, prawidłowe, a niekiedy aby oczy nie wymagały już żadnych pomocy wzrokowych. W razie wątpliwości, co do widzenia (lub uciekającego oka) twojego dziecka umów się na badanie ortoptyczne i sprawdź to. Nie daj sobie wmówić, że taki wiek i wyrośnie lub, że taka jego uroda. Później może być zbyt późno.
Rozwiązania w zezach akomodacyjnych i rozbieżnych
Wada wzroku występująca u osób z zezem rozbieżnym bądź zbieżnym często z tym zezem koresponduje, co wiąże się z tym, że korekcja zeza poprawia nie tylko widzenie w oku, ale też jego położenie. Mówimy wtedy, że okulary leczą mi zeza lub w okularach mniej to widać, że oko mi ucieka. Tak, jest to możliwe. Jednak po zdjęciu okularów, oko z powrotem ustawia się w wygodnej wyuczonej pozycji. Tu pomocne są opisane ćwiczenia, które działają na mięśnie okoruchowe, mechanizmy akomodacji, konwergencji, dywergencji, koordynacji ruchowej, po to, by oko chciało i mogło być ustawione w ortopozycji. Jak mówią chcieć to móc. Dla każdego zmotywowanego znajdą się drogi do celu i właściwe rozwiązania terapeutyczne. W przypadku niektórych zezów wskazana jest operacja. Wówczas, po odpowiedniej kwalifikacji i przeprowadzonym zabiegu na mięśniach gałkoruchowych również wdrażany jest trening, który wzmacnia i pozwala zachować efekt operacji na dłużej.
Zez a laserowa korekcja wzroku
Pod hasłem operacja wzroku kryje się termin korekty wady wzroku laserem. Nie oznacza to operacji zeza, która jest w stanie poprawić ustawienie oczu i tym samym czasami wpłynąć na widzenie. Tak, jak było już wspomniane korekcja wzroku może wpływać korzystnie na położenie oka zezującego. Każdy pacjent zgłaszający się na zabieg laserowej korekcji wzroku, w trakcie badania kwalifikacyjnego przechodzi wiele testów widzenia obuocznego. Niekiedy to pierwsza styczność z tego typu zagadkami. Są to atrakcyjne testy zarówno dla osoby, która je przechodzi, ale i dla specjalisty. Wyniki bywają zaskakujące. Czasami wydaje się, że mózg dorosłego, który nie powinien wykazywać już wysokiej plastyczności, płata figle i widzenie okazuje się całkiem inne, niż byśmy podejrzewali na podstawie literatury, czy dotychczasowych badań.
Osoby z zezem są tu bardzo uprzywilejowane. W przypadku uciekającego oka, sprawdzamy parametry nie tylko widzenia, ale też ruchy gałek ocznych. Dopasowywana najlepsza korekcja przeznaczona do programowania lasera musi być wówczas przemyślana pod kątem sytuacji pozabiegowej. Zazwyczaj omawiamy z pacjentem plan na przyszłość, lub niektóre ćwiczenia wdrażamy jeszcze przed zabiegiem, by poprawić kondycję mięśni, co pozwoli zyskać lepszy efekt po operacji oka laserem. Planując zabieg zeza i laserową korekcję wady wzroku warto rozmawiać o tym z obojgiem specjalistów – strabologiem, specjalistą od zezów, oraz chirurgiem refrakcyjnym, specjalistą od zabiegów laserowych na oczy.
To lekarze zalecą najlepszą kolejność operacji i we współpracy z ortoptystkami I terapeutami widzenia zaplanują najlepszy scenariusz postępowania przed, pomiędzy i po planowanych zabiegach. Bez wątpienia możemy przyznać, że taka współpraca zdaje egzamin! Mamy doświadczenie w poprawianiu wzroku osobom z zezem, oczopląsem i niedowidzeniem. Jeśli zostałeś przekonany lub w dalszym ciągu masz wątpliwości – zapraszamy na badanie kwalifikacyjne bądź po prostu szczerą rozmowę ze specjalistami w naszej klinice. Warto!
Bibliografia:
- Sharma P., Gaur N., Phuljhele S., Saxena R. What’s new for us in strabismus? Indian J Ophthalmol. 2017 Mar; 65(3): 184-190. doi: 10.4103/ijo.IJO_867_16. PMID: 28440246; PMCID: PMC5426122.
- Niżankowska M.H. Podstawy okulistyki. Wydanie II poprawione i uzupełnione. VOLUMED, Wrocław 2000.
- Pojda S.M. (red.). Okulistyka w kropelce czyli wiadomości z diagnostyki i udzielania pomocy lekarskiej w chorobach oczu dla lekarzy i studentów medycyny. Wydanie II poprawione. Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice 2006.
- https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/neurookulistykaizez/74735,zez