Korekcja, leczenie, operacja zeza. Wszystko co musisz wiedzieć.

Jak skutecznie leczyć i korygować zeza?

Zez, z łacińskiego Strabismus, to choroba układu wzrokowego objawiająca się nierównoległym ustawieniem lub nieprawidłową ruchomością oczu. Nierównoległe ustawienie może mieć miejsce zarówno przy patrzeniu na wprost, jak również w innych kierunkach spojrzenia. Z chorobą zezową wiążą się różnego rodzaju zaburzenia w widzeniu jednoocznym oraz obuocznym.

Przyczyny zeza:

• niewyrównane wady refrakcji
• choroby oczodołu lub gałki ocznej
• choroby mięśni gałkoruchowych lub nerwów zaopatrujących te mięśnie
• choroby ośrodkowego układu nerwowego
• czynniki genetyczne
• niektóre choroby ogólne (cukrzyca, nadciśnienie, choroby endokrynologiczne)
• wpływ stosowania niektórych leków

Rodzaje zeza

W zależności od kierunku „uciekania” oka rozróżniamy zez :

• rozbieżny – na zewnątrz, czyli ku skroni
• zbieżny – do środka, czyli ku nosowi
• pionowy – w górę lub w dół
• skośny – gałka może ulegać nieprawidłowej rotacji

W odniesieniu do tego, czy ruchom jednego oka towarzyszą ruchy drugiego oka, czyli czy między oczami w każdym kierunku spojrzenia zachowany jest ten sam kąt, dzielimy zez na towarzyszący i nietowarzyszący – inaczej porażenny.

Zez towarzyszący:

Może być jawny (widzimy go gołym okiem patrząc na daną osobę) lub pozostawać pod postacią ukrytą (nie widzimy zezowania patrząc na daną osobę, ponieważ sprawne widzenie obuoczne utrzymuje ustawienie oczu w tzw. „ryzach”, wykrywane jest ono dopiero podczas badań diagnostycznych).

Zez nietowarzyszący – porażenny:

Objawia się zazwyczaj różnym kątem zeza w zależności od kierunku obserwacji. Konsekwencją jest bardzo częsty, zgłaszany przez Pacjentów objaw podwójnego widzenia. Z zezem porażennym zazwyczaj mamy do czynienia w przypadku urazów oczodołu/twarzoczaszki, przy guzach występujących w obrębie głowy, niekiedy przy postępujących chorobach ogólnych, bądź w przypadku stosowania niektórych leków itp.
Ogólnie mówiąc zezować może stale jedno oko lub naprzemiennie oboje oczu.

Objawy zeza:

Każdy z rodzajów może dawać inne objawy, natomiast to co może nas zaniepokoić to m.in.:

• gorsze widzenie jednym okiem w stosunku do drugiego, obserwowane w momentach okresowego zmęczenia, wieczorami, przy chorobie, uciekające oko,
• ustawianie głowy w wyrównawczy sposób – przekręcanie jej na boki, unoszenie lub obniżanie brody, przekrzywianie głowy na któryś bark, co często wiąże się z późniejszymi bólami w obrębie kręgosłupa szyjnego
• konieczność przymykania któregoś z oczu by widzieć wyraźnie lub bardziej komfortowo – z daleka, z bliska lub we wszystkich odległościach
• częste przybliżanie się do obiektów
• niechęć do długotrwałego wykonywania czynności dedykowanych na daną odległość np. dziecko nie chce dłużej czytać, rysować, pisać itp.
• „gubienie” literek lub wyrazów podczas czytania lub wręcz powtarzanie tej samej linijki
• problem z ocenianiem odległości np. podczas zabaw lub w życiu codziennym – m.in. potykanie się o różne obiekty
• podwójne widzenie.

Opisane powyżej zaburzenia w widzeniu mogą u dziecka prowadzić do tego, że będzie ono jednooczne (będzie widzieć tylko jednym okiem), co może uniemożliwić wykonywanie wielu zawodów w przyszłości.

Co jako rodzice możemy zrobić ?

Przede wszystkim zgłaszać się na badania oraz obserwować swoje dziecko. Odruchy fiksacyjne kształtują się w pierwszych kilku miesiącach życia (wg źródeł 3-max. 6 mż), jakiekolwiek przeciwności losu typu nieprzezierność ośrodków optycznych, itp. mogą prowadzić do zaburzenia pracy mięśni gałkoruchowych czyli np. zeza.
Istotne są tu zarówno obserwacja dziecka przez rodziców (np. tendencja do ciągłego obracania się główka w jedna konkretna stronę aby ustawić lepiej widzące oko do obserwacji obiektu) oraz wczesne badania profilaktyczne u lekarza okulisty zajmującego się okulistyką dziecięcą, wraz z badaniem ortoptycznym (lub wykonanym przez dyplomowanego optometrystę,specjalizującego się w badaniach dzieci).

Jak może pomóc specjalista:

W zależności od wieku Pacjenta oraz stopnia zaawansowania zaburzeń w widzeniu spowodowanego przez zez, mogą zostać zlecone ćwiczenia wzrokowe wykonywane zarówno w domu, jak i w gabinecie pod okiem Specjalisty. Mają one za zadanie m.in. poprawić widzenie gorzej widzącego oka ( inaczej mówiąc „wyrównać szanse” między oczami), poprawić koordynację wzrokowo-ruchową, umożliwić dłuższe wykonywanie czynności wzrokowych na daną odległość , poprawić sprawność „wyostrzania” obserwowanych obiektów znajdujących się w różnych odległościach od oczu, poprawić i utrwalić pozostałe parametry widzenia obuocznego.

W przypadkach, gdy stan układu wzrokowego Pacjenta tego wymaga, np. gdy mamy do czynienia z uprzykrzającym życie podwójnym widzeniem, specjalista może zalecić specjalne okulary – tzw. okulary pryzmatyczne.

U osób z zezem o dużym kącie odchylenia, gdy metody zachowawcze nie zdają egzaminu, Pacjent kierowany jest do lekarza okulisty specjalizującego się w chorobie zezowej czyli do Strabologa. Podejmuje on decyzję o zasadności zabiegu operacyjnego lub podaży toksyny botulinowej (botoxu) do mięśni zewnątrzgałkowych.

Bibliografia:

1. Birch E.E., Holmes J.M. The clinical profile of amblyopia in children younger than 3 years of age. J AAPOS. 2010 Dec; 14(6): 494-7. doi: 10.1016/j.jaapos.2010.10.004. PMID: 21168072; PMCID: PMC3310435.
2. Ahmed N., Fashner J. Eye Conditions in Infants and Children: Amblyopia and Strabismus. FP Essent. 2019 Sep; 484: 18-22. PMID: 31454213.
3. Sharma P., Gaur N., Phuljhele S., Saxena R. What’s new for us in strabismus? Indian J Ophthalmol. 2017 Mar; 65(3): 184-190. doi: 10.4103/ijo.IJO_867_16. PMID: 28440246; PMCID: PMC5426122.
4. Kawalec W., Grenda R., Kulus M. Pediatria TOM II. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2018.
5. https://www.mp.pl/okulistyka/wytyczne/wytyczne-i-artykuly/100614,wytyczne-dotyczace-postepowania-w-zezie-u-dzieci-czesc-1