Odwarstwienie siatkówki oka – na czym polega? Objawy i leczenie

Odwarstwienie siatkówki to jedno z najpoważniejszych schorzeń okulistycznych, które może prowadzić do całkowitej utraty wzroku, jeśli nie zostanie szybko rozpoznane i właściwie leczone. Czy wiesz, że pierwsze objawy tego schorzenia są często bagatelizowane przez pacjentów? Tymczasem szybka reakcja na niepokojące symptomy może uratować wzrok. W tym kompleksowym poradniku wyjaśniamy, jakie są charakterystyczne objawy odwarstwienia siatkówki, kto znajduje się w grupie ryzyka oraz jak wygląda skuteczne leczenie tego stanu

Czym jest odwarstwienie siatkówki oka?

Siatkówka, będąca delikatną i przezroczystą błoną wyściełającą wnętrze gałki ocznej, odpowiada za przetwarzanie bodźców świetlnych na impulsy nerwowe, które następnie przekazywane są do mózgu. W przypadku odwarstwienia siatkówki dochodzi do jej oddzielenia od nabłonka barwnikowego i błony naczyniowej, co początkowo może przebiegać bezobjawowo, jednak z czasem prowadzi do poważnych zaburzeń widzenia. Specjaliści wyróżniają trzy główne typy odwarstwienia

• Przedarciowe odwarstwienie siatkówki – powstaje wskutek przedarcia siatkówki i zatrzymania przepływu cieczy z ciała szklistego do rejonu podsiatkówkowego. Schorzenie występuje najczęściej po urazie, przy krótkowzroczności, chorobach układowych czy afakii,
• Trakcyjne nieprzedarciowe odwarstwienie siatkówki – powstaje na skutek oddzielenia siatkówki od nabłonka barwnikowego na skutek skurczu błony szklistkowo-siatkówkowej. Najczęściej pojawia się u chorych na cukrzycę, retinopatię proliferacyjną, a także w związku z wystąpieniem ostrego zapalenia wewnątrzgałkowego czy uszkodzenia tylnej części oka,
• Nieprzedarciowe wysiękowe odwarstwienie siatkówki – płyn podsiatkówkowy przedostaje się do przestrzeni podsiatkówkowej przez otwór w nabłonku barwnikowym. Dzieje się tak na skutek nadciśnienia, martwiczego zapalenia siatkówki, obecności guzów lub zapalenia tylnego odcinka twardówki. 

Czy rozwarstwienie siatkówki jest groźne?

Odwarstwienie siatkówki należy do najpoważniejszych schorzeń okulistycznych, wymagających natychmiastowej interwencji specjalistycznej, najlepiej w ciągu pierwszej doby od pojawienia się objawów. Nieleczone schorzenie prowadzi do nieodwracalnych zmian w strukturze siatkówki, co w konsekwencji może skutkować całkowitą utratą wzroku w dotkniętym chorobą oku. Szczególnie istotne jest, aby pacjenci z grupy podwyższonego ryzyka regularnie poddawali się badaniom profilaktycznym, które mogą pomóc w wykryciu wczesnych zmian degeneracyjnych.

Jakie są przyczyny odwarstwienia siatkówki oka?

Na rozwój tego poważnego schorzenia szczególnie narażone są osoby z określonymi czynnikami ryzyka, które znacząco zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia problemu. Do głównych grup ryzyka należą przede wszystkim pacjenci po operacji zaćmy, gdzie ryzyko odwarstwienia wzrasta nawet kilkukrotnie w porównaniu z populacją ogólną. 

Znaczące zagrożenie dotyczy również osób z wysoką krótkowzrocznością przekraczającą -6 dioptrii, ponieważ ich gałka oczna jest wydłużona, co powoduje większe napięcie i rozciągnięcie siatkówki. Istotnym czynnikiem ryzyka są także urazy mechaniczne oka lub głowy, które mogą bezpośrednio prowadzić do uszkodzenia struktury siatkówki. Warto podkreślić, że ryzyko odwarstwienia siatkówki wzrasta znacząco u osób po 50. roku życia, co związane jest z naturalnymi procesami starzenia się tkanki ocznej i zmianami zwyrodnieniowymi w obrębie ciała szklistego.

Jakie są objawy odwarstwienia siatkówki?

Rozpoznanie wczesnych symptomów odwarstwienia siatkówki ma kluczowe znaczenie dla skuteczności późniejszego leczenia i rokowania. Pierwsze objawy mogą być subtelne i często są bagatelizowane przez pacjentów, co niestety prowadzi do opóźnienia w podjęciu właściwej terapii. Warto szczegółowo przyjrzeć się najważniejszym sygnałom ostrzegawczym, które powinny skłonić do natychmiastowej wizyty u okulisty:

• Fotopsje i błyski świetlne – charakterystyczne zjawiska świetlne pojawiające się w polu widzenia, szczególnie widoczne w ciemności lub przy gwałtownych ruchach gałki ocznej, przypominające rozbłyski flesza fotograficznego lub „błyskawice”
• Mroczki i „latające muchy” – czarne lub czerwone plamki oraz charakterystyczne wzory unoszące się w polu widzenia, które nie znikają nawet po kilkukrotnym mrugnięciu i przemieszczają się wraz z ruchem oka
• Postępujące pogorszenie ostrości wzroku – stopniowe lub nagłe pogorszenie jakości widzenia, które może objawiać się jako „zamglenie” obrazu lub trudności w czytaniu, przy czym zmiany te nie ustępują po odpoczynku
• Wrażenie „kurtyny” lub „zasłony” – uczucie częściowego zasłonięcia pola widzenia, najczęściej postępujące od obwodu do centrum, przypominające ciemną zasłonę przesłaniającą część obrazu
• Zniekształcenie obrazu – występowanie metamorfopsji, czyli zaburzeń w postrzeganiu kształtów, gdzie proste linie wydają się być pofalowane lub zniekształcone

W jaki sposób diagnozowane jest odwarstwienie siatkówki?

Diagnostyka odwarstwienia siatkówki wymaga specjalistycznego badania okulistycznego, które powinno być przeprowadzone jak najszybciej po wystąpieniu niepokojących objawów. Podstawą rozpoznania jest szczegółowe badanie dna oka w lampie szczelinowej oraz oftalmoskopia. Przed badaniem konieczne jest rozszerzenie źrenicy za pomocą kropli, co umożliwia lekarzowi dokładną ocenę stanu siatkówki. W przypadkach utrudnionej wizualizacji dna oka, na przykład przy krwotoku do ciała szklistego, wykonuje się badanie ultrasonograficzne.

Dodatkowo, w celu precyzyjnej oceny stanu siatkówki, lekarz może zlecić wykonanie badania OCT (optycznej koherentnej tomografii). Ta nieinwazyjna metoda diagnostyczna pozwala na uzyskanie bardzo dokładnych obrazów przekrojowych siatkówki. Jest to szczególnie pomocne w ocenie stopnia i zasięgu odwarstwienia.

Jak wygląda leczenie odklejenia siatkówki oka?

Leczenie odwarstwienia siatkówki wymaga interwencji chirurgicznej i powinno być przeprowadzone jak najszybciej po zdiagnozowaniu problemu. Główną metodą leczenia jest witrektomia, podczas której chirurg usuwa ciało szkliste i wprowadza specjalny gaz lub olej silikonowy, który przywraca siatkówkę do właściwej pozycji.

Zabieg witrektomii przeprowadzany jest w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym. Polega on na usunięciu ciała szklistego z gałki ocznej, naprawie uszkodzonych struktur siatkówki oraz jej przyłożeniu do prawidłowej pozycji. Po zabiegu, w miejsce usuniętego ciała szklistego wprowadza się mieszaninę gazów lub olej silikonowy, które pomagają utrzymać siatkówkę we właściwym położeniu. Dodatkowo stosuje się techniki takie jak:

• Naszycie wszczepu lub opierścienienie gałki ocznej – polega na wykonaniu wgłobienia ściany gałki ocznej poprzez naszycie specjalnej taśmy silikonowej lub gąbki.
• Laseroterapia – często stosowana jako uzupełnienie witrektomii, pomaga w trwałym zespoleniu siatkówki z błoną naczyniową.
• Pneumatyczna retinopeksja – w niektórych przypadkach stosuje się tę mniej inwazyjną metodę, polegającą na wprowadzeniu do oka bańki gazu, która dociska odwarstwioną siatkówkę.

Jakie mogą być powikłania odwarstwienia siatkówki oka?

Nieleczone odwarstwienie siatkówki może prowadzić do poważnych konsekwencji. Najpoważniejszym powikłaniem jest trwała utrata wzroku w dotkniętym chorobą oku. Inne możliwe komplikacje obejmują:

• Rozwój jaskry wtórnej – może wystąpić na skutek zmian ciśnienia wewnątrzgałkowego po zabiegu.
• Zaćma pourazowa – operacje na siatkówce, szczególnie witrektomia, mogą przyspieszyć rozwój zaćmy.
• Nawrót odwarstwienia siatkówki – w niektórych przypadkach siatkówka może się ponownie odwarstwić.
• Infekcje i krwawienia wewnątrz oka – jak w przypadku każdej operacji, istnieje ryzyko powikłań infekcyjnych i krwotocznych.
• Pogorszenie ostrości wzroku lub zniekształcenie obrazu – nawet po skutecznym leczeniu operacyjnym może wystąpić pogorszenie jakości widzenia.

Dlatego tak istotne jest regularne monitorowanie stanu oka po zabiegu i ścisłe przestrzeganie zaleceń pooperacyjnych. Pacjenci po leczeniu odwarstwienia siatkówki powinni unikać intensywnej aktywności fizycznej przez okres wskazany przez lekarza oraz powstrzymać się od podróży samolotem i nurkowania.