Trudno sobie wyobrazić sprawne funkcjonowanie w dzisiejszym świecie bez korzystania ze smartfonów, laptopów i tabletów. W ten sposób wielu z nas pracuje, a często również odpoczywa. Z pewnością jednak słyszałeś już kiedyś, że to niezdrowe dla oczu. Poniżej znajdziesz odpowiedź dlaczego, a także dowiesz się o czym warto pamiętać, by dbać o nasz wzrok.
Rysa na szkle
Znalezienie dziś osoby, która nie korzysta każdego dnia ze smartfona lub komputera (obojętne: stacjonarnego, laptopa czy tabletu) byłoby niezwykle trudne. Zresztą wielu z nas nie tylko „korzysta” – coraz więcej osób w przeróżnych branżach pracuje spędzając przed ekranem kilka godzin dziennie, doba w dobę. Co więcej, urządzenia te są z nami również poza sferą zawodową – bardzo często używamy ich w czasie relaksu: jedni przeglądają Internet, inni oglądają filmy, jeszcze inni grają w gry. Dzięki tym zdobyczom techniki nasze życie jest znacznie łatwiejsze – ale niestety mają też one swoją „ciemną stronę”: częste i długie korzystanie z nich może mieć negatywne konsekwencje dla naszego wzroku.
Zespół suchego oka
Schorzeniem, które często bywa związane z pracą biurową i długim przesiadywaniem przed ekranami jest zespół suchego oka. Objawia się ono m.in.:
- bólem i pieczeniem oczu,
- wrażeniem ich suchości,
- zaczerwienieniem,
- nadwrażliwością na światło,
- odczuwaniem jakby piasku pod powiekami,
- swędzeniem i ogólnym dyskomfortem narządu wzroku.
Jedną z głównych przyczyn zespołu suchego oka jest rzadkie mruganie. Gdy pracujemy lub relaksujemy się przed ekranem, znacznie spada częstość naszego odruchowego mrugania. To powoduje, że naturalnie znajdująca się na powierzchni oka cieniutka warstwa tzw. filmu łzowego ulega przerwaniu.
Film łzowy składa się z części wodnej, lipidowej i śluzowej. Odpowiada za przejrzystą i gładką powierzchnię rogówki, odżywienie jej, nawilżenie oka, a także posiada w swoim składzie substancję o działaniu antybakteryjnym (lizozym). Każde mrugnięcie powoduje jej odnowienie i rozprowadzenie na całej powierzchni rogówki.
Do innych przyczyn zespołu suchego oka zaliczyć można również zaburzenie wytwarzania filmu łzowego, jego nieprawidłowy skład albo szybkie odparowywanie z powierzchni oka (np. na skutek częstego przebywania w suchych, klimatyzowanych pomieszczeniach).
Akomodacja – co to takiego?
Nasze oczy (i cały narząd wzroku) to mała, ale bardzo skomplikowana naturalna maszyneria, pełna wielu ciekawych właściwości. Jedną z nich jest zdolność akomodacji (nastawności), która najprościej mówiąc, pozwala nam „ustawiać” ostrość wzroku do odległości, w której znajdują się obserwowane obiekty.
W jaki sposób oko akomoduje? Zmieniając kształt soczewki. Może ona zostać:
- spłaszczona – gdy patrzymy w dal. Umożliwia to malutki mięsień – rzęskowy – znajdujący się w oku. Jego rozkurcz powoduje napięcie wiązań, które spłaszczają soczewkę.
- uwypuklona – gdy skupiamy wzrok na przedmiocie znajdującym się blisko nas. W tym przypadku mięsień rzęskowy ulega skurczowi, a w efekcie więzadła rozluźniają się i powodują zmianę kształtu soczewki (na bardziej kulisty).
Dzięki prawidłowo działającej akomodacji możemy widzieć ostro w zasięgu od ok. 10 cm (jest to tzw punkt bliży wzrokowej) do ok. 6 m (punkt dali wzrokowej).
Akomodacja też może się zmęczyć
Do innych objawów związanych z długim spędzaniem czasu przed ekranami możemy zaliczyć też zaburzenia ostrości wzroku. Są one związane z nadwyrężaniem akomodacji. Chodzi tu głównie o to, że kiedy przez dłuższy czas skupiamy wzrok na znajdujących się w mniej więcej stałej, bliskiej odległości przedmiotach, mięśnie rzęskowe ciągle muszą być napięte. Gdy taka sytuacja stale się powtarza, ich funkcja ulega stopniowemu zaburzeniu. Jest to szczególnie groźne u dzieci, ponieważ może prowadzić do rozwoju zeza lub krótkowzroczności. Dlatego powinniśmy ograniczać naszym dzieciom czas spędzany przed ekranem telefonu czy komputera, a zamiast tego zająć im czas innymi, równie ciekawymi aktywnościami.
Zmęczenie akomodacji może być groźne również dla nas, dorosłych. Długie godziny przed komputerem lub smartfonem, bez przerw, mogą prowadzić do tzw. skurczu akomodacji, czyli przejściowego zaburzenia ostrości widzenia. Po oderwaniu wzroku od ekranu i spojrzeniu w dal przez pewien czas widzimy wtedy gorzej, niż zwykle. Taka sytuacja, jeśli często się powtarza, również może prowadzić trwałego pogorszenia wzroku.
Zakażenia i stożek rogówki
Jak już wcześniej powiedzieliśmy, długie korzystanie z najnowszych zdobyczy techniki może prowadzić do wysuszania oczu, a nawet zespołu suchego oka. Oprócz samego schorzenia, kryje się tu jeszcze inne zagrożenie. Suche oczy – to swędzące oczy i dlatego wtedy odruchowo częściej je pocieramy. Takie nasze zachowanie jest niestety ryzykowne – możemy niechcący wprowadzić tam różne drobnoustroje znajdujące się na rękach i tym samym doprowadzić do rozwoju zakażenia oraz stanu zapalnego. Poza tym częste tarcie oczu jest jedną z przyczyn występowania schorzenia zwanego stożkiem rogówki. Polega ono na nadmiernym uwypukleniu rogówki (która przyjmuje wtedy kształt zbliżony do stożka), co objawia się m.in.: spadkiem ostrości widzenia, pogorszeniem wzroku w ciemności, nadwrażliwością na światło i rozmywaniem się obrazu.
Cennik leczenia stożka rogówki
Na żółto i na niebiesko
Istotną, a często lekceważoną przez nas kwestią jest też oświetlenie. Czy wiesz, że korzystając z komputera w ciemności, bez dodatkowego światła, również szkodzisz swoim oczom? W ten sposób wzrok znacznie szybciej się męczy, a oczy mogą wysychać; dodatkowo trudniej nam się skupić. Dlatego koniecznie trzeba zadbać o właściwe oświetlenie miejsca pracy.
Warto również pamiętać, że wiele współcześnie używanych urządzeń, takich jak monitory LED i LCD, tablety, smartfony itp., emituje tzw. światło widzialne o wysokiej energii, czyli światło niebieskie. Jego nadmierna ilość może działać na nas negatywnie – zaburzać nasz rytm dobowy, powodować bóle głowy, a nawet zwiększać ryzyko wystąpienia w przyszłości groźnej choroby wzroku: zwyrodnienia plamki żółtej (AMD).
Jak mogę chronić swoje oczy?
Aby przeciwdziałać opisanym problemom ze wzrokiem, moglibyśmy porzucić komputery i telefony – ale doskonale wiemy, że takie rozwiązanie we współczesnym świecie zupełnie nie wchodzi w grę. Musimy zatem zrobić coś innego – odpowiednio zadbać o nasze oczy i pomagać im dobrze znosić te trudne warunki, w których muszą funkcjonować.
Podstawą zachowania prawidłowej higieny pracy wzrokowej jest robienie regularnych przerw podczas korzystania z komputera, czy smartfona. Co 20 minut powinniśmy oderwać oczy od ekranu i przez kilka chwil popatrzeć w położony dalej punkt, np. przez okno (świetnie, jeśli będzie tam coś zielonego, np. drzewa – kolor zielony jest bowiem najzdrowszy dla oczu). Dzięki temu zapobiegniemy powstawaniu skurczów akomodacyjnych. Jeśli nie mamy możliwości zrobić przerwy po 20 minutach, zróbmy ją później – najszybciej jak to będzie możliwe.
O czym jeszcze należy pamiętać, gdy spędzamy czas przed ekranami?
- O właściwie przygotowanym stanowisku – ekran nie powinien być bliżej niż 40-50 cm od naszych oczu. Poza tym, należy ustawić go tak, by znajdował się nieco poniżej linii naszego wzroku – dzięki temu wzrok będzie się mniej męczył;
- O częstym mruganiu – by zapobiegać przerwaniu filmu łzowego;
- O wietrzeniu pomieszczenia, w którym przebywamy – by zachować w nim odpowiednią wilgotność;
- O robieniu przerw na wyjście na zewnątrz – co pozwoli odpocząć akomodacji;
- O dobrym oświetleniu miejsca pracy – nie pracujmy w ciemności. Najzdrowsze dla naszych oczu jest światło naturalne (warto ustawić komputer bokiem do okna). W późniejszych godzinach konieczna będzie odpowiednio duża dawka światła rozproszonego (np. z lampy sufitowej);
- O filtrze światła niebieskiego – warto korzystać z monitorów, które ograniczają emisję światła niebieskiego. Jeśli takiego nie masz, przynajmniej zmniejsz trochę jasność ekranu – to też pomoże;
- O unikaniu tarcia oczu – aby chronić je przed zakażeniem lub rozwojem stożka rogówki;
- O piciu dużej ilości wody – pomoże w nawilżeniu naszych oczu.
Jak widać, pole do działania mamy duże. Dzięki stosowaniu się do tych zasad znacznie ograniczymy szkodliwość czasu spędzonego przed ekranami, co znacząco pomoże chronić nasze oczy!
Bibliografia:
- Randolph S.A. Computer Vision Syndrome. Workplace Health Saf. 2017 Jul; 65(7): 328. doi: 10.1177/2165079917712727. PMID: 28628753.
- O’Hagan J.B., Khazova M., Price L.L. Low-energy light bulbs, computers, tablets and the blue light hazard. Eye (Lond). 2016 Feb; 30(2): 230-3. doi: 10.1038/eye.2015.261. Epub 2016 Jan 15. PMID: 26768920; PMCID: PMC4763136.
- Messmer E.M. The pathophysiology, diagnosis, and treatment of dry eye disease. Dtsch Arztebl Int. 2015 Jan 30 ;112(5): 71-81; quiz 82. doi: 10.3238/arztebl.2015.0071. PMID: 25686388; PMCID: PMC4335585.
- Niżankowska M.H. Podstawy okulistyki. Wydanie II poprawione i uzupełnione. VOLUMED, Wrocław 2000.
- Janik K., Antoniewicz-Papis J., Pogłód R., Łętowska M. Zespół “suchego oka” – możliwości leczenia z wykorzystaniem autologicznych “sztucznych łez”. Journal of Transfusion Medicine 2013; 6(2): 60-65.