Soczewka oczna umiejscowiona jest w torebce soczewki. Torebka natomiast zawieszona jest na więzadełkach Zinna, które umożliwiają zmianę kształtu soczewki. Gdy dochodzi do przymglenia soczewki, czyli pojawia się zaćma, przymgleniu ulega zwykle sama soczewka. Zatem zabieg usunięcia zaćmy polega na usunięciu przymglonej soczewki, która stanowi wówczas przeszkodę w widzeniu. Nie da się soczewki wyczyścić z zamglenia, należy ją wymienić na implant soczewkowy. Tak, leczenie zaćmy to nic innego, jak wszczepienie sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej o parametrach jak najbardziej zbliżonych (lub lepiej dopasowanych refrakcyjnie) do swojego fizjologicznego odpowiednika.
Zabieg usunięcia zaćmy – a co z torebką soczewki?
Przygotowane kroplami oko poddawane jest zabiegowi. Na rogówce – najbardziej zewnętrznej przezroczystej części oka, wykonywane jest małe cięcie – ok. 2mm. Następnie w przedniej części torebki soczewki wycinany jest otwór, czyli wykonuje się kapsuloreksję. Umożliwia to przedostanie się do samej zmętniałej soczewki. W kolejnym kroku soczewka jest rozdrabniana z wykorzystaniem ultradźwięków, specjalnym narzędziem – fakoemulsyfikatorem. W tym etapie również wszystkie drobne elementy, na które rozpadła się soczewka są usuwane z torebki soczewkowej poprzez ich odessanie. Przez ten niewielki wykonany początkowo port w rogówce, z wykorzystaniem injektora, do pozostałości po torebce soczewkowej, wprowadza się zwiniętą sztuczną soczewkę, która po ulokowaniu, rozwija się uzyskując właściwy kształt. Nie pozostaje teraz już nic innego, jak właściwe postępowanie pooperacyjne – stosowanie się do zaleceń lekarza, podawanie kropli zgodnie ze schematem.
Zaćma wtórna
Zaćma wtórna nazywana jest powikłaniem po zabiegu zaćmy. Nie jest to nieraz trafne określenie. Zmętnienie torebki tylnej soczewki (Posterior Capsule Opacification – PCO) czyli tak zwana zaćma wtórna pojawia się niekiedy po zoperowaniu zaćmy. Po implantacji soczewki namnażające się komórki nabłonka torebki napływają na tylną część torebki czyniąc ją grubszą i mniej przezierną dla światła. Torebka soczewkowa może się przymglić podobnie jak wcześniej zamgleniu ulegała soczewka z powodu:
- starzenia się struktur oka
- urazów gałki ocznej
- stanów zapalnych
- zaburzeń metabolicznych (np. cukrzyca)
- współistniejących chorób oczu (PEX)
Zmętnienie tylnej torebki soczewki, czyli pozostałości po torebce, z jaką mamy do czynienia po operacji zaćmy, to nic innego jak kolejna, powstała z wiekiem, przeszkoda w widzeniu. Zamglona torebka, jak zażółcona, zmięta folia, stanowi dodatkowy ośrodek na drodze światła od rogówki do siatkówki, na której ma powstać obraz. A z powodu omawianego zaburzenia obraz ten jest niewłaściwy. Niekiedy pacjent, który był niezwykle zadowolony z jakości widzenia po zabiegu usunięcia zaćmy, zgłasza się po kilku miesiącach bądź latach, do specjalisty z obawą, że „to dzieje się od nowa”, „zaćma wróciła”. Wówczas diagnoza jest zwykle stawiana trafnie, jeszcze przed badaniem – prawdopodobnie zamgliła się tylna torebka soczewki. Takie przymglenie jest znacznie łatwiej i szybciej usuwane niż miało to miejsce w przypadku pierwotnej zaćmionej soczewki.
Zaćma wtórna – objawy
Podobnie jak w przypadku zaćmy, pacjent zaczyna widzieć gorzej. Widzenie cechuje:
- zamglenie obrazu
- spadek kontrastu
- zaburzenia w widzeniu barw
- krzywienie obrazu
- dwojenie jednooczne
Zaćma wtórna – leczenie
Leczenie zaćmy wtórnej, podobnie jak w zabiegu zaćmy, polega na usunięciu przeszkody w widzeniu. I tu podobieństwa obu zabiegów się kończą. Zamglenie tylnej powierzchni torebki soczewki usuwane jest laserowo z wykorzystaniem lasera Nd:YAG. Zabieg nazywany jest Nd:YAG kapsulotomią tylną i polega na wycięciu otworu w tylnej powierzchni torebki soczewkowej. Zabieg wykonuje się w pozycji siedzącej, w większości odpowiednio wyposażonych gabinetów okulistycznych. Oko zostaje znieczulone kroplami, a źrenica poszerzona (również kroplowo). Na oko okulista nakłada specjalną soczewkę i kieruje na tylną torebkę wiązkę laserową. Wystarcza kilka impaktów laserowych, by wykonać właściwy otwór i usunąć zmętniałą przeszkodę w widzeniu. Laserowe usuwanie zaćmy wtórnej to jedyna skuteczna metoda leczenia przymglenia torebki soczewki.
Zaćma nie wróci, implant soczewkowy nie ulegnie przymgleniu. Zaćma wtórna zatem to nie zaćma i w jej wypadku konieczne leczenie nie wymaga podobnego nakładu czasu, czy środków finansowych. Przymglenie torebki soczewki to powszechny z wiekiem proces fizjologiczny, nazywany często powikłaniem po zabiegu wszczepienia implantu soczewkowego. Dowiedziono, że niektóre materiały soczewek wszczepialnych przyspieszają powstanie opisanego schorzenia. Jakże ważnym jest więc wybranie właściwego rodzaju soczewki wszczepialnej w trakcie planowania zabiegu zaćmy! Okazuje się, że wszczepiona nowoczesna technologicznie soczewka sztuczna może zapobiec powstaniu zaćmy wtórnej w przyszłości.
Autor: dr n. med. Maciej Kozak – okulista-chirurg, Optegra (dawniej Vidium Medica) Kraków
Literatura
- Okulistyka.com.pl
- Healio.com
- Niżankowska, Podstawy okulistyki, PZWL, Wrocław 2000
- Allaboutvision.com
- Shetal M. Raj et al., Post-Operative Capsular Opacification: A Review, International Journal of Biomedical Science : IJBS. 2007;3(4):237-250.