Czym jest stożek rogówki?

Jeśli pogorszenie widzenia ma związek z rogówką, to jest ono znacznie bardziej dotkliwe, niż w przypadku zmian dotyczących soczewki ocznej. Dlaczego? Rogówka decyduje o mocy oka w 60%, zatem jakakolwiek zmiana w jej przejrzystości czy kształcie, ma znamienny wpływ na ostrość wzroku. Choroby dystroficzne rogówki, to takie, na które nie mamy zwykle dużego wpływu. Stożek rogówki, pomimo że zaliczany do dystrofii rogówkowych, może mieć pochodzenie różnego rodzaju: nie tylko dziedziczne – ale również środowiskowe, wynikające z innych schorzeń, alergii, czy nawet przyzwyczajeń, takich jak pocieranie oczu.

Co to jest stożek rogówki i co się dzieje z tą tkanką kiedy choruje/w trakcie choroby?

Prawidłowy kształt rogówki

Kształt idealnej rogówki, nie jest wycinkiem sfery (czyli nie jest kulisty), ale ma formę asferyczną. Oznacza to, że jest ona w stanie skupić załamane światło w jednym ognisku, a obraz oglądany okiem z prawidłową rogówką, nie ma zniekształceń. Gdy pojawia się u nas astygmatyzm, zaburzona zostaje symetria obrotowa rogówki i nie możemy już mówić o pojedynczym ognisku i czystym obrazie. Jednak jeśli przed okiem z astygmatyzmem umieścimy soczewkę cylindryczną (okularową, czy kontaktową), na nowo odzyskujemy ostrość widzenia.

Ryc. 1 Warstwy rogówki [1]

W stożku rogówki jest jeszcze inaczej. Warto wspomnieć, że rogówka składa się z kilku warstw: nabłonek, błona Bowmana, istota właściwa, warstwa Duy, błona Descemeta i śródbłonek. To właśnie w nich na poziomie komórkowym, zaczynają zachodzić zmiany chorobowe.
Najczęściej w stożku rogówki obserwujemy:

progresywny rozkład błony Bowmana,
przerzedzenie, ścieńczenie istoty właściwej i pokrywającego ją nabłonka,
fałdy lub przerwy w błonie Descemeta,
bliznowacenia istoty właściwej rogówki,
wybrzuszenie centralnej i obwodowej rogówki.

W konsekwencji, rogówka w swojej części centralnej i obwodowej (najczęściej nosowo) staje się coraz cieńsza, co powoduje jej uwypuklenie na kształt stożka. Im bardziej stroma będzie rogówka, tym jej moc (w dioptriach) będzie wyższa i różna od pozostałej części rogówki, poza obszarem stożka. Wiąże się z tym niekiedy bardzo wysoka wada wzroku, a w dodatku na tyle nieregularna, że nie pozwala się skorygować standardowymi metodami. Nie tylko wybrzuszenie rogówki ma wpływ na pogorszenie widzenia. Spotykamy się tu często z bliznami, które są nieprzezierne, więc stanowią fizyczną przeszkodę w widzeniu. Zachodzące w stożku zmiany, mogą być przyczyną widzenia zdwojonego lub nawet zwielokrotnionego.
Jest to nierozerwalnie związane z nieregularną budową tkanki dotkniętej chorobą. Zmiany enzymatyczne zachodzące w stożku, prowadzą do uszkadzania połączeń między włóknami kolagenu w istocie właściwej rogówki. Powoduje to zmniejszenie grubości rogówki, jej właściwości lepko-sprężyste ulegają pogorszeniu, podobnie jak wytrzymałość mechaniczna. Nabłonek ulega ścieńczeniu w samym szczycie stożka i bardzo łatwo można go uszkodzić – pocierając oczy lub nosząc nieprawidłowo dopasowane soczewki kontaktowe.

Astygmatyzm nieregularny

Gdy wykonujemy badanie topografii rogówki u pacjentów ze stożkiem, nie sposób pomylić tego schorzenia z innym. Obserwowana jest znaczna zmiana w grubości rogówki (czyli pachymetrii), uwypuklenie przedniej, a przede wszystkim już od wczesnych stadiów (forme fruste keratoconus) tylnej powierzchni rogówki. Co więcej, najcieńsze miejsce koresponduje
z największą mocą, czyli z maksymalnym uniesieniem tkanki. W skanach z kamery Scheimpfluga można zauważyć blizny istoty właściwej, ścieńczony nabłonek, zmiany w błonie Descemeta, czy Bowmana. Na przedniej powierzchni rogówki obserwujemy zmianę w mocy, która układa się w tzw. astygmatyzm nieregularny. Przy pomiarach komputerowych stożka rogówki, oś i moc astygmatyzmu mogą różnić się z każdym badaniem. Te zmiany powodują, że skorygowanie go na tyle, aby widzenie pacjenta stało się satysfakcjonujące, nie jest proste.
Z pewnością wykorzystanie podstawowych form korekcji – okularów i miękkich soczewek kontaktowych, nie ułatwia tego zadania.

Ryc. 2 Obraz mikroskopowy rogówki w stożku, widoczne od lewej: przerwanie błony Bowmana, przerost nabłonka, bliznowacenie istoty właściwej rogówki oraz jej centralne ścieńczenie [2]

Stożkowatość rogówki – objawy

Stożek rogówki występuje zazwyczaj obuocznie, ale niesymetrycznie. Jedno oko jest zwykle znacznie bardziej dotknięte chorobą. To, co sam możesz zaobserwować to:

pogorszone widzenie, szczególnie na jednym oku, które jest osłabione po zmierzchu,
światłowstręt i łzawienie oczu,
świąd i chęć pocierania oczu,
widzenie podwójnie albo wielokrotnie z cieniami i przesunięciami – jednym okiem,
uwypuklenie powieki dolnej przy spojrzeniu ku dołowi (przy bardzo zaawansowanych stożka) – czyli tzw. efekt Munsona,
widzenie pogarszające się z miesiąca na miesiąc, kiedy do tej pory nie było problemów z widzeniem – głównie jeśli jesteś w okresie dorastania, lub w wieku 20-35 lat,
zmieniająca się korekcja okularowa – za często, lub problemy w dopasowaniu okularów, które poprawiają widzenie,
nietolerancja soczewek kontaktowych i ich częste wypadanie z oka.

Ryc. 3 Objaw Munsona [3] i stożek rogówki obserwowany w tzw. w cięciu optycznym w biomikroskopie [4]

Jeśli w twojej rodzinie wystąpił stożek rogówki, lub obserwujesz u siebie niepokojące objawy, zgłoś się do specjalisty. Wczesna diagnoza i profilaktyka, są w stanie pomóc ci zahamować rozwój stożka. To schorzenie można z powodzeniem leczyć, należy kontrolować i podejmować próby korekcji różnymi dostępnymi metodami. Najważniejsze jest to, aby stożek został wykryty w jak najwcześniejszym stadium i obserwowany. Wszystko po to, by w porę zareagować i podjąć kroki do zahamowania progresji zmian.