Krótkowzroczność, fachowo zwana miopią, a potocznie bliskowzrocznością, to wada wzroku polegająca na wyraźnym widzeniu przedmiotów znajdujących się blisko, a nieostrym tych znajdujących się nieco dalej. Jej istotą jest fakt, że tor optyczny oka skupia obraz przed warstwą siatkówki, a nie – jak być powinno – precyzyjnie na niej. Krótkowzroczność dotyka ludzi w każdym wieku, ale najczęściej rozpoczyna się w dzieciństwie lub w okresie dojrzewania.
Jak wyglądają początki rozwoju tej wady? Wiele osób zauważa, że coś jest nie tak, gdy nie może odczytać tekstów zapisanych na tablicy w szkole lub na studiach, gdy zaczyna uczyć się jazdy samochodem lub gdy odnotowuje trudności z rozpoznawaniem szczegółów z oddali, np. twarzy znajomych osób na ulicy. Krótkowzroczność jest jedną z najczęściej występujących refrakcyjnych wad oka – szacuje się, że obecnie cierpi na nią przeszło pół miliarda ludzi na całym świecie. Niestety, liczba ta z roku na rok rośnie. Krótkowzroczność można skorygować przy użyciu okularów lub soczewek kontaktowych.
Krótkowzroczność – mechanizm wady
Krótkowzroczność jest, w większości przypadków, efektem nieprawidłowej budowy oka – jego elementy optyczne są zbyt wypukłe, a gałka oczna za długa. Drugą najczęstszą przyczyną tej wady wzroku jest nadmierna siła załamująca światło (inaczej łamliwość) rogówki lub soczewki. Tym samym moc optyczna wynikająca z kształtu rogówki jest zbyt duża w stosunku do długości gałki ocznej.
Oto pełny podział krótkowzroczności ze względu na przyczyny:
- Osiowa – powodowana zbyt długą gałką oczną;
- Krzywiznowa/soczewkowa – powodowana nadmiernie wypukłymi elementami optycznymi oka (soczewką lub rogówką);
- Refrakcyjna – powodowana zbyt wysokim współczynnikiem załamania światła w soczewce oka, który może być wynikiem np. rozwijającej się cukrzycy lub zaćmy;
- Rogówkowa – powodowana zbytnią kulistością rogówki, występuje rzadko;
- Mieszana – powodowana więcej niż jednym z powyższych czynników.
W każdym z wymienionych rodzajów krótkowzroczności efekt jest taki, że równoległe promienie światła docierające do oka nie skupiają się na siatkówce, a przed nią.
Krótkowzroczność bardzo często jest dziedziczna. Ponadto, w jej występowaniu z biegiem lat coraz bardziej rośnie rola czynników środowiskowych.
Jak widzi krótkowidz?
Stopnie krótkowzroczności
Nasilenie krótkowzroczności określamy w dioptriach ze znakiem minus (-). Wyróżniamy następujące jej stopnie:
- Niska – do -3,0 D. Niekiedy określa się ją mianem krótkowzroczności szkolnej, gdyż zwykle pojawia się w dzieciństwie i ujawnia wieku szkolnym. Z czasem narasta, by osiągnąć maksymalną wartość (ok. -3,0 D) około 16-20. roku życia.
- Średnia – od -3,0 D do -8,0 D.
- Wysoka – poniżej -8,0 D. Zazwyczaj pojawia się już w bardzo wczesnym dzieciństwie lub nawet wieku niemowlęcym, a w ciągu życia rozwija się w takim stopniu, że czasem osiąga wartość znacznie przekraczającą -8,0 D. Wysoka krótkowzroczność powoduje również zmiany zwyrodnieniowe w oku i grozi wystąpieniem różnych powikłań, łącznie z ryzykiem utraty wzroku.
Ogólnie wada ta najczęściej powiększa się do około 18. roku życia, tzn. do czasu ukończenia wzrostu oka. Potem powinno się korygować nawet najmniejszą wadę wzroku ponieważ brak korekcji może powodować inne dolegliwości takie jak bóle głowy, zawroty głowy,nudności
Objawy krótkowzroczności
Podstawowym objawem krótkowzroczności jest nieostre widzenie obiektów znajdujących się w oddali. Wada ta może więc m.in.: utrudniać prowadzenie pojazdów, oglądanie filmów, uprawianie sportu, czy też rozpoznawanie oddalonych od nas przedmiotów lub osób. Często niesie też ze sobą zmęczenie, bóle głowy i bóle oczu.
Oto najczęstsze objawy krótkowzroczności:
- Nieostre widzenie wszystkiego, co nie znajduje się blisko;
- Nawykowe przybliżanie przedmiotów;
- Bóle, zawroty głowy i uczucie zmęczenia;
- Pogorszenie widzenia przy słabym oświetleniu i w ciemności;
- Pieczenie i bóle oczu;
- Częste mruganie i tarcie oczu.
Przyczyny krótkowzroczności
Jakie czynniki mogą zwiększać ryzyko wystąpienia krótkowzroczności?
- Genetyczne – występowanie krótkowzroczności u rodziców lub dziadków;
- Pochodzenie – wg badań, na krótkowzroczność cierpi dziś około 80 % przedstawicieli rasy żółtej oraz ok. 25-30 % rasy białej.
- Niesprzyjające oczom środowisko i tryb pracy – np. spędzanie wielu godzin na pracy wzrokowej, zwłaszcza z bliska (czytanie i pisane, długi czas przed komputerem, korzystanie z elektronicznych urządzeń mobilnych, praca manualna z drobnymi elementami). Powoduje to nadmierne przeciążenie gałki ocznej, która wydłuża się, powodując postępowanie krótkowzroczności i pogłębianie się objawów.
Diagnozowanie krótkowzroczności
Pacjenci, kiedy odczuwają pogorszenie wzroku, zazwyczaj szybko udają się do okulisty. Większy problem pojawia się u małych dzieci, ponieważ one same raczej nie zgłaszają zaburzeń widzenia – cała odpowiedzialność spoczywa więc na rodzicach, którzy powinni obserwować swoje pociechy, a w razie zauważenia, że mają problemy z czytaniem, często mrużą oczy lub bardziej niż zwykle zbliżają się do ekranu podczas oglądania telewizji, powinni szybko zareagować. Czasami krótkowzroczność współwystępuje z chorobą genetyczną, wówczas diagnozowana jest bardzo wcześnie.
Sama diagnostyka tej wady wzroku odbywa się w gabinecie okulisty po przeprowadzeniu specjalistycznych badań (skiaskopii lub refraktometrii). Diagnostyka krótkowzroczności u dzieci i młodzieży, konieczne jest wcześniejsze krótkotrwałe porażenie akomodacji za pomocą specjalistycznych kropli do oczu.
Korekcja krótkowzroczności
Ponieważ krótkowzroczność może się z czasem pogłębiać, ważne jest, by od postawienia diagnozy podjąć odpowiednie działania w celu poprawy komfortu widzenia i ochrony naszego narządu wzroku.
Dwa podstawowe środki korekcji krótkowzroczności to okulary i soczewki kontaktowe. W przypadku tej wady wzroku używa się wklęsło-wypukłych lub wklęsłych soczewek rozpraszających, oznaczonych – tak jak i wspominane wcześniej szkła – symbolem minus (-).
U osób, u których występuje duża różnica w mocach pomiędzy okiem lewym i prawym zwykle stosuje się soczewki kontaktowe, ponieważ okulary nie zapewniają w takiej sytuacji dobrego widzenia. Ponadto noszenie ich, zwłaszcza w średniej i dużej krótkowzroczności, pozwala na uzyskanie lepszej ostrości wzroku w porównaniu do okularów.
Ortokorekcja
Ortokorekcja (Orto-K) to ciekawa metoda leczenia małej i średniej krótkowzroczności. Polega na zakładaniu na noc indywidualnie dobranych gazoprzepuszczalnych soczewek kontaktowych, których zadaniem jest odpowiednie kształtowanie przedniej powierzchni rogówki w trakcie snu. Po ich zdjęciu rano, spłaszczona krzywizna rogówki umożliwia ostre widzenie przez cały dzień. Ta forma leczenia krótkowzroczności jest szczególnie polecana dzieciom i młodzieży.
Zobacz też krótkowzroczność u dzieci
Ważne!
Osoby zmagające się z krótkowzrocznością powinny pamiętać o regularnych badaniach wzroku w gabinecie specjalistycznym. W większości przypadków powinno się to robić co pół roku, ale jeśli wada bardzo szybko się pogłębia, wtedy wskazane są częstsze wizyty. Decydując się na zakup okularów, warto wybrać się z do profesjonalnego salonu optycznego, gdzie optometrysta doradzi nam odpowiednie oprawki, szkła czy też soczewki. Taka fachowa porada będzie skutkować wyborem okularów dopasowanych do naszych potrzeb i wady wzroku.
Stosowanie właściwych okularów lub soczewek kontaktowych umożliwia poprawę ostrości wzroku, zapobiega rozwojowi powikłań krótkowzroczności i osłabianiu obuocznego widzenia.
Leczenie krótkowzroczności
Zarówno krótkowzroczność jak i pozostałe wady wzroku (nadwzroczność, astygmatyzm) można z powodzeniem leczyć za pomocą zabiegów chirurgicznych. Metody laserowej korekcji wzroku są wybierane przez coraz szersze grono pacjentów. Laserowa korekcja wzroku polega na skróceniu osi oka w taki sposób, aby jego zdolność skupiająca wróciła do prawidłowego poziomu. Charakteryzuje się wysoką efektywnością i skutecznością. Laserowa korekcja wzroku jest całkowicie bezbolesnym zabiegiem, który w około 20 minut przywracająca komfort życia pacjenta.
Najpopularniejsze metody laserowej korekcji wzroku to:
– metody powierzchniowe, np. keratotomia, fotokeratektomia refrakcyjna (PRK);
– metody głębokie, np. LASIK (FemtoLASIK);
– metodę trzeciej generacji ReLEx® SMILE.
Laserowa korekcja to nie jedyna metoda leczenie wad wzroku takich jaki krótkowzroczność, nadzwroczność czy astygmatyzm. Z równie wysoką skutecznością można skorygować krótkowzroczność na pomocą zabiegów wewnątrzgałkowych, do których zaliczamy:
- soczewki fakijne – wszczepiane pomiędzy naturalną soczewkę oka a tęczówkę pacjenta. Stworzone z wysoce biokompatybilnego materiału zwanego kolamerem, są bardzo dobrze tolerowane przez organizm.
- refrakcyjną wymianę soczewki – zabieg polegający na wszczepieniu sztucznej soczewki, która jest indywidualnie dopasowana do potrzeb i oczekiwań pacjenta Nowy implant wszczepiany jest w miejsce starej soczewki pacjenta, która uprzednio zostaje usunięta
Metody te mogą być alternatywą dla osób, które z różnych powodów nie kwalifikują się do laserowej korekcji wzroku (patrz niżej). Tutaj można poznać cennik laserowej korekcji wzroku w Warszawie i Krakowie.
Rekonwalescencja po zabiegu laserowej korekcji wzroku
Pacjent po zabiegu laserowej korekcji wzroku będzie potrzebował krótkiego okresu rekonwalescencji. Na W pierwszych dniach po zabiegu obraz może być trochę zamglony. Uzyskanie pełnej ostrości widzenia zajmuje zwykle kilka dni. Należy pamiętać by w pierwszych tygodniach po zabiegu unikać wzmożonego wysiłku fizycznego, pocierania oczu, zadymionych pomieszczeń oraz stosować okulary przeciwsłoneczne z filtrem UV.
Stosowanie się do zaleceń lekarza pomaga w szybkim powrocie do pełnej sprawności widzenia.
Przeciwskazania do leczenia krótkowzroczności laserową korekcją wzroku
Niestety nie wszyscy mogą poddać się laserowej korekcji wzroku. Jest ona przeciwwskazana m.in. w następujących przypadkach:
- Niestabilna wada wzroku ( wzrok pogorszył się w okresie ostatnich 12 miesięcy)
- Wiek poniżej 18. roku życia (oprócz wskazań szczególnych);
- Zbyt cienka rogówka (zwykle poniżej 500 um);
- Niektóre schorzenia rogówki, np. stożek rogówki, zapalenia;
- Nawracające zapalenia spojówek;
- Choroby układowe autoimmunologiczne;
- Nasilony zespół suchego oka.
Jakie są sposoby na zahamowanie postępu krótkowzroczności?
Poznanymi do tej pory czynnikami hamującymi postęp krótkowzroczności są :
– Ruch na świeżym powietrzu – to nie pomyłka! Wyniki różnych badań (obserwowano dzieci europejskie, jak również pochodzenia azjatyckiego) wykazały, że przynajmniej 2-3-godzinne przebywanie i ruch na świeżym powietrzu dziennie, znacząco spowalniają progresję krótkowzroczności. Czynnikiem ochronnym nie jest tu sam fakt aktywności fizycznej (choć oczywiście niesie ona ze sobą szereg innych korzyści zdrowotnych), a ekspozycja na światło dzienne. Dzięki temu w organizmie wydzielana jest odpowiednia ilość dopaminy. Substancja ta odpowiada za wiele procesów w naszym ciele, w tym – za hamowanie wzrostu gałki ocznej. Ponadto, aktywność na zewnątrz nie jest tak obciążająca dla akomodacji i sprawia, że dziecko spędza mniej czasu przed komputerem lub telewizorem.
– Niektóre substancje farmakologiczne – rozpoczęte jeszcze w latach 80. XX wieku badania naukowe kilka lat temu wykazały, że taką substancją może być atropina – środek farmakologiczny szeroko stosowany we współczesnej medycynie. Jak się okazuje, jednym z jej działań jest blokowanie akomodacji. Stosowana w odpowiednio niskim stężeniu (0,01%) ma hamujący wpływ na progresję krótkowzroczności, przy jednoczesnej minimalizacji działań niepożądanych.
Innym obecnie badanym pod tym kątem środkiem farmakologicznym jest pirenzepina.
– Stosowanie soczewek kontaktowych może – według niektórych badań – powodować zahamowanie (lub spowolnienie) powiększania się krótkowzroczności u dzieci. Przypuszcza się, że nacisk soczewki na obwodowe warstwy rogówki skutkuje jej częściowym spłaszczeniem (a jak pamiętamy, jedną z przyczyn krótkowzroczności jest właśnie zbyt wypukła rogówka). Co więcej, soczewki kontaktowe zmniejszają też akomodację i powodują niewielki spadek ciśnienia wewnątrzgałkowego, które jest jednym z czynników wpływających na równie kluczowy dla krótkowzroczności wzrost długości gałki ocznej.
– Dbałość o prawidłową higienę pracy wzrokowej (patrz niżej).
Zapobieganie krótkowzroczności
Wprowadzenie do naszego życia kilku zasad, do których systematycznie będziemy się stosować, może zmniejszyć ryzyko wystąpienia u nas tej wady wzroku (nie dotyczy to oczywiście krótkowzroczności na tle genetycznym – tej uniknąć się nie da):
- Wykonywanie kilka razy dziennie ćwiczeń rozluźniających akomodację: na przykład odprężenie się i wpatrywanie w jakiś odległy punkt przez kilka minut;
- Unikanie długotrwałego przesiadywania przed komputerem, telewizorem lub książką – warto przynajmniej co pół godziny zrobić sobie 1-2 minuty przerwy i popatrzeć w tym czasie w dal, np. przez okno. Warto wiedzieć, że oczy najlepiej relaksuje kolor zielony (np. drzewa, trawa);
- Dbanie o dobrą higienę pracy wzrokowej – należy pamiętać o zachowywaniu odpowiedniej odległości i o właściwych warunkach oświetleniowych w trakcie pracy przed ekranem lub nad książkami. Światło naturalne jest lepsze od sztucznego, jednak ważne jest, aby było go wystarczająco dużo;
- Regularne odwiedzanie okulisty – źle leczona lub zaniedbana krótkowzroczność może być przyczyną m.in.: bólów głowy, zapalenia brzegów powiek, suchości spojówek, nadmiernego łzawienia; może także prowadzić do progresji choroby.
Statystyki
Na koniec garść statystyk:
- Krótkowzroczność jest plagą naszych czasów. Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) do 2050 roku ponad połowa światowej populacji będzie krótkowzroczna (!);
- Obecnie wada ta dotyczy ok. 1,6 miliarda ludzi, z czego jedynie 40% jest skorygowanych;
- Bardzo wielu nieskorygowanych krótkowidzów wciąż nie zdaje sobie sprawy z faktu, że ma tę wadę;
- Najczęściej występuje mała i średnia krótkowzroczność, duża – u zaledwie kilku procent osób z wadą;
Niezależnie od tego z jaką krótkowzrocznością się zmagamy, najważniejsze jest aby być pod stałą
opieką specjalisty, który zaproponuje najlepsze rozwiązanie, abyś z powrotem mógł cieszyć się ostrym wzrokiem.
Bibliografia:
- The impact of myopia and high myopia: report of the Joint World Health Organization–Brien Holden Vision Institute Global Scientific Meeting on Myopia, University of New South Wales, Sydney, Australia, 16–18 March 2015. Geneva: World Health Organization; 2017. Licence: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
- Morgan I.G., French A.N., Ashby R.S., Guo X., Ding X., He M., Rose K.A. The epidemics of myopia: Aetiology and prevention. Prog Retin Eye Res. 2018 Jan; 62: 134-149. doi: 10.1016/j.preteyeres.2017.09.004. Epub 2017 Sep 23. PMID: 28951126.
- Holden B.A., Fricke T.R., Wilson D.A., Jong M., Naidoo K.S., Sankaridurg P., Wong T.Y., Naduvilath T.J., Resnikoff S. Global Prevalence of Myopia and High Myopia and Temporal Trends from 2000 through 2050. Ophthalmology. 2016 May; 123(5): 1036-42. doi: 10.1016/j.ophtha.2016.01.006. Epub 2016 Feb 11. PMID: 26875007.
- Saw S.M., Matsumura S., Hoang Q.V. Prevention and Management of Myopia and Myopic Pathology. Invest Ophthalmol Vis Sci. 2019 Feb 1; 60(2): 488-499. doi: 10.1167/iovs.18-25221. PMID: 30707221.
- Niżankowska M.H. Podstawy okulistyki. Wydanie II poprawione i uzupełnione. VOLUMED, Wrocław 2000.
- https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/wadywzroku/74638,krotkowzrocznosc