Nadwzroczność (dalekowzroczność): objawy, przyczyny, leczenie

Jedną z najczęstszych wad wzroku jest nadwzroczność. Niestety często pierwsze objawy tej dolegliwości są bagatelizowane, przez co utrudnione bywa codzienne funkcjonowanie i wypełnianie najprostszych obowiązków. W przypadku zaburzeń widzenia niezwykle ważna jest diagnostyka, dobranie odpowiedniej formy leczenia oraz korygowania wady. Sprawdź, czym jest nadwzroczność, jakie są jej przyczyny oraz objawy i jak sobie poradzić z tą dolegliwością.

Czym jest nadwzroczność?

Nadwzroczność, inaczej hiperopia lub hipermetropia, to wada wzroku polegająca na nieostrym widzeniu z bliska i w dal. Potocznie nazywana jest też dalekowzrocznością, a jej przeciwieństwem jest krótkowzroczność. Skupianie obrazu przez tor optyczny oka ma w tym przypadku miejsce za siatkówką, a nie – jak być powinno – precyzyjnie na niej. Nadwzroczność może pojawić się właściwie w każdym wieku i często jest mylona ze starczowzrocznością, która polega na osłabieniu lub utracie zdolności akomodacji oka. Nadwzroczność zazwyczaj jest dziedziczna.

Wada może wynikać ze zbyt krótkiej gałki ocznej (nadwzroczność osiowa), ale też ze słabej mocy łamiącej układu optycznego, wynikającej ze zbyt płaskiej soczewki bądź rogówki (nadwzroczność soczewkowa/rogówkowa). Efektem w obu przypadkach jest ogniskowanie promieni świetlnych nie na siatkówce, ale dalej, poza nią. Dlatego bezpośrednio padający tam obraz jest nieostry i tak też go odbieramy.

Nasilenie nadwzroczności określamy w dioptriach ze znakiem plus (+). Wyróżniamy następujące stopnie:

• Niska – do +2,5 D. Łatwo ją przeoczyć, gdyż zazwyczaj jest kompensowana przez akomodację. Nadwzroczność fizjologiczna u dzieci zwykle nie przekracza tej wartości.
• Średnia – od +2,5 D do +6,0 D.
• Wysoka – powyżej +6,0 D.

Możemy wyróżnić następujące rodzaje nadwzroczności:

• fizjologiczną – występuje u małych dzieci i jest związana z niepełnym wykształceniem struktur oka (bardziej kulista soczewka). W miarę ich rozwoju, około 7. roku życia, powinna zaniknąć,
• jawną – mamy z nią do czynienia, gdy akomodacja jest na tyle słaba względem stopnia zaawansowania wady, że nie wystarcza do ostrego widzenia zarówno w dal, jak i z bliska,
• utajoną – wada jest w pełni rekompensowana przez akomodację. Tym samym pacjent dobrze widzi i z bliska, i w dal, często nie będąc nawet świadomym istniejącego problemu. Jednak stale wytężona akomodacja z czasem powoduje u pacjenta spadek komfortu widzenia. Pojawiają się m.in. bóle głowy czy zmęczenie oczu.

Objawy nadwzroczności

Nadwzroczność może utrudniać prowadzenie pojazdów, pisanie, czytanie książek, etykiet (szczególnie małego druku) czy też wykonywanie wszelkich prac manualnych. Niestety z czasem dochodzi do tego również niewyraźne widzenie w dal.

Oto najczęstsze objawy nadwzroczności:

• nieostre widzenie przedmiotów znajdujących się blisko,
• nawykowe oddalanie przedmiotów,
• bóle i zawroty głowy,
• bóle oczu i uczucie ich zmęczenia,
• łzawienie,
• zez zbieżny (szczególnie u dzieci),
• z czasem nieostre widzenie w dal.

Przyczyny nadwzroczności

Jakie czynniki mają wpływ na ryzyko wystąpienia nadwzroczności?

• Genetyczne – nadwzroczność u rodziców lub dziadków. Czynniki genetyczne są uważane za zdecydowanie najistotniejsze w zwiększonym ryzyku pojawienia się tej wady w narządzie wzroku,
• niektóre schorzenia – choroby, takie jak odklejanie siatkówki, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy cukrzyca,
• niektóre zatrucia – toksyczny wpływ niektórych substancji, np. ołowiu, sulfonamidów czy jadu kiełbasianego, również może zwiększać ryzyko wystąpienia nadwzroczności.

Diagnozowanie nadwzroczności

Niską nadwzroczność maskuje nasza zdolność akomodacji.Pacjenci zgłaszają się do okulisty, gdy zaczynają zauważać problemy z widzeniem z bliska lub pojawiają się u nich bóle głowy, bóle i zmęczenie oczu, a nawet mdłości. Objawy te mogą wynikać z nadmiernego wykorzystywania akomodacji z powodu rozwijającej się nadwzroczności.

W przypadku najmłodszych bardzo ważna jest dokładna obserwacja ze strony rodziców. Fizjologiczna nadwzroczność może być nieszkodliwa, jeśli jednak zauważysz u dziecka niechęć do czytania, rysowania lub zabawy, częste mrużenie oczu lub nawet zezowanie, to znak, że trzeba udać się do gabinetu okulistycznego i zbadać jego wzrok. Warto wiedzieć, że oprócz nadwzroczności przyczyną takiego stanu rzeczy może być też niedowidzenie na jedno oko. Wczesne wykrycie tej wady daje szansę na przywrócenie widzenia obuocznego.

Określenie rodzaju i wielkości wady jest możliwe po wykonaniu w gabinecie okulisty lub optometrysty odpowiednich badań: skiaskopii lub refraktometrii, a u dzieci i młodzieży po uprzednim krótkotrwałym porażeniu akomodacji (za pomocą specjalnych kropli do oczu).

Korekcja nadwzroczności

Do skorygowania nadwzroczności stosuje się okulary korekcyjne i soczewki kontaktowe. W przypadku tej wady wzroku używa się wypukłych soczewek skupiających, oznaczonych symbolem plus (+). Dzięki nim światło wpadające do oka znów ogniskuje się na siatkówce i widziany obraz staje się ostry.

W zależności od stopnia występującej wady korzysta się z nich albo przez cały czas, albo tylko do czytania, pisania i innych czynności wymagających patrzenia z bliska. O pomoc w doborze właściwych okularów najlepiej zwrócić się do profesjonalnego salonu optycznego, w którym optometrysta fachowo pomoże dobrać odpowiednie szkła, oprawki czy soczewki.

Leczenie nadwzroczności

Nadwzroczność można skorygować za pomocą zabiegów chirurgicznych. Najpopularniejsze są zabiegi laserowe, tzw. laserowa korekcja wzroku. Ich istotą jest skrócenie osi oka, dzięki czemu jego zdolność skupiająca powraca do prawidłowego poziomu, a pacjent odzyskuje ostrość widzenia. Osiągnięcie takich efektów jest możliwe po laserowym wymodelowaniu rogówki. Zabieg jest całkowicie bezbolesny, a trwa zaledwie około 20 minut. Obecnie laserowa korekcja wzroku jest jedną z najpopularniejszych i najskuteczniejszych metod leczenia okulistycznego.

Istnieje kilka technik laserowej korekcji wzroku, m.in.:

• metody powierzchniowe, np. fotokeratektomia refrakcyjna (PRK);
• metody głębokie, np. LASIK (FemtoLASIK).

Oprócz laserowej korekcji wzroku w terapii nadwzroczności stosuje się m.in.:

• soczewki fakijne – wykonane z przyjaznych dla organizmu materiałów i wszczepiane do oka między naturalną soczewkę a tęczówkę na stałe;
• refrakcyjną wymianę soczewki – czyli zabieg, trakcie którego usuwa się starą soczewkę pacjenta, zastępując ją specjalnie dobraną sztuczną soczewką o odpowiedniej mocy optycznej.

Często są to alternatywne metody dla pacjentów, którzy z różnych powodów nie kwalifikują się do zabiegu laserowej korekcji wzroku.

Rekonwalescencja po zabiegu laserowej korekcji wzroku

Każdy zabieg wymaga skonsultowania efektów i okresu rekonwalescencji. W przypadku laserowej korekcji wzroku obraz widziany przez pacjenta bezpośrednio po zabiegu może być nieco zamglony. To stan przejściowy, a ostrość widzenia wraca już następnego dnia. Niemniej po zabiegu laserowej korekcji wzroku potrzebna będzie krótka rekonwalescencja.

Aby nasze oczy miały szansę odpowiednio się zregenerować, należy pamiętać o tym, by w pierwszych dniach po zabiegu unikać wzmożonego wysiłku fizycznego, pocierania oczu, zakurzonych i zadymionych pomieszczeń, stosować okulary przeciwsłoneczne oraz przestrzegać wszystkich zaleceń lekarza okulisty.

Przeciwwskazania do zabiegu laserowej korekcji wzroku – nadwzroczność

W przypadku nadwzroczności jednym z najważniejszych czynników, który może spowodować, że zabieg będzie niemożliwy do wykonania, jest niestabilna wada wzroku. Inne przeciwwskazania to:

•   wiek poniżej 21 lat – wyjątek stanowią pacjenci starający się o przyjęcie do służb mundurowych,
•       zbyt cienka rogówka – zazwyczaj poniżej 500 um,
•       schorzenia rogówki, takie jak stożek rogówki lub zapalenia,
•       nawracające zapalenia spojówek,
•       choroby układu autoimmunologicznego,
•       nieleczony zespół suchego oka.

Ćwiczenia na nadwzroczność

Niekiedy okulista może zalecić ćwiczenia. W trakcie ich wykonywania należy pamiętać o rozluźnieniu wzroku i częstym mruganiu. Przykładem jest np. spoglądanie przez około 20 sekund do dalekiej odległości — na odległość około 5-6 m, co każde 20 min pracy w bliskiej odległości. Ćwiczenie to wpływa na rozluźnienie mięśni odpowiadających za akomodację.

Nadwzroczność a starczowzroczność – co to jest?

Starczowzroczność to proces naturalnie występujący u większości z nas w okolicy 40.-45. roku życia. Dolegliwość bywa określana również jako prezbiopia. Co to oznacza w praktyce? Starczowzroczność polega na znacznym osłabieniu zdolności akomodacji oka z powodu utraty elastyczności przez soczewkę. To podstawowa kwestia, która dzieli nadwzroczność i starczowzroczność. Jak widzi człowiek z tą przypadłością? Osoby, u których występuje presbiopia, zwykle mają problemy z widzeniem z bliska i najczęściej potrzebują okularów do czytania. Proces z reguły zatrzymuje się na poziomie +2,5/+3 dioptrii.

Starczowzroczność pojawi się zarówno u tych, którzy nie mieli wcześniej żadnej wady wzroku, jak i u krótkowidzów, astygmatyków i osób z nadwzrocznością. U tych ostatnich ujawnia się znacznie wcześniej. Jakie jeszcze symptomy daje prezbiopia? Objawy to niekiedy również napięcie oczu i czołowe bóle głowy. Korygowanie starczowzroczności polega najczęściej na zastosowaniu odpowiednich soczewek skupiających.

Statystyki

Na koniec garść statystyk:

• nadwzroczność jest uważana za najczęściej występującą wadę refrakcji na świecie;
• szacuje się, że obecnie ponad 14 milionów Amerykanów cierpi na nadwzroczność;
• około 90% małych dzieci ma niewielką nadwzroczność.

Bibliografia:

1. Majumdar S., Tripathy K. Hyperopia. 2020 Aug 16. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2020 Jan–. PMID: 32809551.
2. Schiefer U., Kraus C., Baumbach P., Ungewiß J., Michels R. Refractive errors. Dtsch Arztebl Int. 2016 Oct 14; 113(41): 693-702. doi: 10.3238/arztebl.2016.0693. PMID: 27839543; PMCID: PMC5143802.
3. Niżankowska M.H. Podstawy okulistyki. Wydanie II poprawione i uzupełnione. VOLUMED, Wrocław 2000.
4. Pojda S.M. (red.). Okulistyka w kropelce czyli wiadomości z diagnostyki i udzielania pomocy lekarskiej w chorobach oczu dla lekarzy i studentów medycyny. Wydanie II poprawione. Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice 2006.
5. https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/wadywzroku/74691,nadwzrocznosc