Wzrok to jeden z najważniejszych zmysłów małych odkrywców. Dzięki niemu nasze pociechy mogą poznawać cały otaczający je świat, uczyć się i bawić. Jako rodzice powinniśmy zadbać o zdrowe oczka naszych dzieci. Poniżej prezentujemy skrót najważniejszych informacji dotyczących kontroli wzroku u naszych pociech.

Na oku od najmłodszych lat

Szczęście naszych dzieci jest dla nas bardzo ważne. Staramy się im dawać swój czas i swoją pomoc, uczymy je, pokazujemy jak funkcjonuje świat, dajemy im ciepło i schronienie. Tym, na czym najbardziej nam zależy, jest ich zdrowie. Chcielibyśmy zapewnić im najlepszą opiekę już od pierwszych chwil życia.

Dbałość o zdrowe oczy u dziecka jest jedną z kwestii, na które medycyna zwraca szczególną uwagę. Opieka zaczyna się najwcześniej, jak to możliwe – tuż po narodzinach u każdego noworodka wykonuje się zabieg Credégo. Polega on na zakropieniu oczu dziecka lekiem, który chroni przed rozwojem rzeżączkowego zapalenia spojówek (jeśli np. matka w ciąży zachoruje, może zarazić rosnące w brzuchu dziecko). Ponieważ u noworodków układ immunologiczny nie jest jeszcze gotowy na w pełni skuteczną walkę z patogenami, takie zakażenie może mieć poważne konsekwencje w postaci uszkodzenia lub nawet utraty wzroku. Na szczęście dzięki powszechnemu wykonywaniu zabiegu Credégo ryzyko zachorowania jest dziś wyraźnie zmniejszone.

Harmonogram badań profilaktycznych

Z biegiem kolejnych tygodni życia czas pomyśleć o profilaktyce innych chorób wzroku. Oto krótki harmonogram zalecanych wizyt okulistycznych u każdego dziecka:

3. miesiąc – pierwsze okulistyczne badanie profilaktycznie, jakiemu jest poddawany mały pacjent, może mieć miejsce już w 3. miesiącu życia. Wtedy nasz maluch potrafi już chwilowo skupiać wzrok, wodzi nim za przedmiotami, zaczyna nas zauważać i się do nas uśmiechać. Jako rodzice powinniśmy obserwować czy dziecko przejawia wyżej wymienione cechy i zgłosić lekarzowi ewentualne opóźnienie ich występowania. Podczas badania okulista będzie poszukiwał oznak nieprawidłowości budowy oka, nowotworów czy retinopatii wcześniaczej. To badanie jest konieczne zwłaszcza u maluchów z grup ryzyka problemów okulistycznych: wcześniaków, dzieci z zespołem Downa, z mózgowym porażeniem dziecięcym, a także z rodzin, w których występują już choroby oczu.
2-3. rok życia – następna grupą małych pacjentów, która powinna być poddawana badaniom okulistycznym są dwu- lub trzylatki. Na tym etapie lekarz (przy użyciu specjalnych obrazkowych tablic) będzie badał nasze pociechy w kierunku wystąpienia wad wzroku, niedowidzenia czy zeza. Leczenie schorzeń ocznych we wczesnym dzieciństwie może uratować dziecko przed problemami z widzeniem w dorosłym życiu.
4-5. rok życia – około 2 lata po ostatnim badaniu zalecane jest kolejne. Wstępną diagnostykę okulistyczną przeprowadza już lekarz rodzinny podczas bilansu przedszkolaków. Zwraca się tu szczególną uwagę na trudności w nauce, bo mogą być one spowodowane wadą refrakcji (nadwzrocznością – najczęstszą u małych dzieci, a także krótkowzrocznością lub astygmatyzmem). Skierowanie do okulisty i ewentualne zastosowanie okularów pomoże dziecku w prawidłowym rozwoju.
6. rok życia – po rozpoczęciu nauki w podstawówce nadchodzi czas na kolejne badanie bilansowe. Korekcja wad widzenia na tym etapie jest szczególnie ważna. Jeśli dziecko nie widzi dobrze tablicy lub rozmazują mu się literki podczas czytania – nie będzie w stanie poprawnie się uczyć, a to będzie rzutowało na jego całe życie.

Kolejne bilanse, a wraz z nimi badania wzroku odbywają się m.in. w 10., 13., 16. i 18. roku życia.

Jak przygotować dziecko do pierwszej wizyty u okulisty?

Badanie okulistyczne u dzieci różni się od tego wykonywanego u dorosłych. Maluch nie jest w stanie współpracować z lekarzem i skupić się na jednym zadaniu przez długi czas, często jeszcze nie potrafi czytać. Nie musimy się jednak obawiać – okuliści maja swoje sposoby ☺.

Stosują na przykład ręczne lampy szczelinowe (nie trzeba ustawiać głowy na specjalnej podpórce jak w gabinecie okulistycznym dla dorosłych), do oceny ostrości wzroku u dzieci używają tablic, na których standardowe litery lub cyfry zastąpiono prostymi obrazkami. Do odmienności w badaniu małych pacjentów zaliczyć trzeba też konieczność zakropienia oczu lekiem porażającym akomodację. Na szczęście nie jest to bolesne, działa przejściowo i nie wywiera żadnego negatywnego wpływu na wzrok dziecka.

Problemem może natomiast okazać się strach dziecka przed taką – zupełnie nową – sytuacją. Dlatego ważne jest by dobrze je do tego przygotować. Przykładowo, możemy w domu pobawić się z nim w „wizytę u okulisty”. Zgadywać obrazki z tablicy na wzór tej okulistycznej, zaglądać dziecku z bliska do oczek, śledzić ruch poruszającego się ołówka itp. Dzięki temu, dziecko nie będzie zestresowane kiedy te same czynności będzie wykonywać w towarzystwie okulisty. W pewnym momencie warto też samemu zostać „pacjentem”, wtedy nasze dziecko –„lekarz” tym chętniej przystąpi do współpracy.

Co powinno zaniepokoić rodzica?

Wiemy już sporo o badaniach profilaktycznych, zastanówmy się teraz kiedy jeszcze warto udać się z dzieckiem do okulisty. Nasz mały pacjent często nie zwraca uwagi na to, że jego wzrok nie działa prawidłowo – i dlatego nie może nas o tym powiadomić. Biorąc to pod uwagę jako rodzice musimy dokładnie obserwować nasze pociechy i zauważać ewentualne niepokojące zachowania. Do takich należą:

siadanie w bardzo bliskiej odległości od telewizora;
przybliżanie czytanej kartki lub telefonu/tabletu „pod sam nos”;
przekrzywianie głowy podczas patrzenia na jakieś przedmioty;
„uciekanie” jednego oka w bok;
mrużenie oczu;
pogorszenie wyników w nauce;
częste pocieranie oczu, zaczerwienienie, łzawienie;
bóle głowy i okolicy oczu.

Pilna reakcja jest konieczna w przypadku wystąpienia anizokorii (nierównomiernych źrenic – jedna jest zauważalnie większa od drugiej) oraz powiększenia którejś z gałek ocznych. Wizyty u okulisty wymaga również pojawienie się stanu zapalnego w obrębie oczu (np. ropienie, obrzęk powiek, zaczerwienienie spojówek). Alarmowym sygnałem będzie także biała źrenica (zauważalna zwłaszcza podczas badania odblasków z dna oka albo przy robieniu zdjęć z fleszem), mogąca niekiedy świadczyć o poważnych chorobach takich jak zaćma czy nowotwór.

Jak dbać o wzrok u dzieci?

W dzisiejszych czasach podstawowym problemem jest zbyt długie korzystanie z urządzeń elektronicznych przez dzieci. Podczas oglądania różnych treści z ekranów telefonów, tabletów czy komputerów dziecko przez bardzo długi czas skupia wzrok na przedmiotach znajdujących się blisko – doprowadza to do przykurczów akomodacji, a z czasem może spowodować wystąpienie wady wzroku. Należy więc dbać aby dziecko nie przebywało zbyt blisko ekranów, robiło częste przerwy w oglądaniu, a najlepiej ograniczyło używanie tych urządzeń do minimum.

Ważną sprawą jest także zapewnienie mu odpowiednich warunków do nauki i zabawy: dostosowanie oświetlenia i wysokości biurka, ustawienie względem okna itp. Kolejnym aspektem jest dbałość o higienę oczu – unikanie pocierania ich brudnymi rękami oraz odpowiednie leczenie w razie wystąpienia infekcji.

Dodatkowo wzrok dziecka możemy wspomagać zapewniając mu zbilansowaną dietę – bogatą w witaminy, luteinę czy antocyjany (np. czarne jagody, zielone warzywa). Ciekawym pomysłem mogą być też ćwiczenia/zabawy, które pomogą zapewnić odpowiednią pracę mięśni oczu, usprawnią percepcję i poprawią spostrzegawczość.

Z myślą o przyszłości

Zarówno wyżej wymienione pomysły, jak i dbałość o regularną kontrolę wzroku u lekarza są kluczowe, jeśli chcemy zapewnić prawidłowy rozwój naszemu dziecku. Zaburzenia wzroku w dzieciństwie mogą spowodować niedostateczne „wyćwiczenie” mózgu – w późniejszym wieku, nawet gdy usunie się wadę, nie będzie on w stanie wykorzystywać w pełni swojego potencjału. Jak widać jako rodzice możemy zrobić naprawdę wiele, by nasze dzieci jak najdłużej w przyszłości zachowały prawdziwie „sokoli wzrok”.

Bibliografia:

Bell A. L., Rodes M. E., Collier Kellar L. Childhood eye examination. Am Fam Physician. 2013 Aug 15; 88(4): 241-8. Erratum in: Am Fam Physician. 2014 Jan 15; 89(2): 76. PMID: 23944727.
Kawalec W., Grenda R., Kulus M. Pediatria TOM II. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2018.
https://www.mp.pl/okulistyka/okulistyka-dla-nieokulistow/artykuly/61087,przesiewowe-badanie-wzroku-umalych-dzieci-wpodstawowej-opiece-zdrowotnej
https://podyplomie.pl/pediatria/22981,badanie-odblaskow-z-dna-oka-czemu-trzeba-o-nich-pamietac

Pierwsza wizyta dziecka u okulisty