Gdyby zrobić sondę uliczną na temat schorzeń, z którymi udajemy się do okulisty, najczęściej usłyszelibyśmy odpowiedzi takie jak krótkowzroczność, astygmatyzm, zaćma, a czy jaskra. Zapewne nikt nie wymieniłby innej często występującej przypadłości – stożka rogówki.
Występuje u wielu osób i może pojawić się w każdym wieku. Czym dokładnie jest? Co trzeba o nim wiedzieć? Oto zbiór najważniejszych informacji na temat stożka rogówki.
1. Czym jest rogówka?
Rogówka to jedna z najważniejszych warstw naszego narządu wzroku. Łatwo o niej zapomnieć, bo jest całkowicie przezroczysta i trudno ją zauważyć. Znajduje się w przedniej części oka i można powiedzieć, że stanowi pierwszą linię jego kontaktu ze światem zewnętrznym. Co ciekawe, nie posiada własnych naczyń krwionośnych – wszelkie substancje odżywcze są do niej dostarczane poprzez film łzowy i dyfuzję z wnętrza gałki ocznej. Jest za to obficie unerwiona, w związku z czym jej uszkodzenie potrafi być bardzo bolesne (nawet zwykłe dotknięcie!). Całkowicie przezroczysta struktura sprawia, że rogówka może „bez zakłóceń” przekazywać do wnętrza oka promienie światła, tym samym odgrywając niebagatelną rolę w procesie prawidłowego widzenia.
2. Stożek rogówki – co to za choroba?
Rogówka, aby mogła dobrze spełniać swoje funkcje, musi posiadać odpowiednią grubość i wypukłość. Naturalny kształt naszych oczu powoduje, że rogówka przystosowana jest do fizjologicznie występującej krzywizny. Niestety, czasami może zdarzyć się tak, że ulegnie ona nadmiernemu uwypukleniu i ścieńczeniu. To powoduje, że jej funkcjonowanie staje się zaburzone, a na skutek tych zmian przyjmuje ona kształt bardzo przypominający stożek. Wówczas zaczynają pojawiać się konkretne objawy (patrz punkt 4.).
3. Skąd bierze się stożek rogówki?
Na dzień dzisiejszy nie jest znana bezpośrednia przyczyna występowania stożka rogówki. Obecne badania wskazują jednak na kilka różnych czynników, które mogą zwiększać ryzyko pojawienia się tego schorzenia. Należą do nich:
- czynniki genetyczne (w tym także choroby o takim podłożu; np. zespół Downa, zespół Ehlersa-Danlosa);
- choroby oczu, w tym szczególnie zwyrodnienie barwnikowe siatkówki;
- niektóre choroby ogólne;
- stany alergiczne (np. atopowe zapalenie skóry, astma);
- zaburzenia endokrynologiczne;
- częste tarcie oczu.
Na większość z wymienionych czynników wielkiego wpływu nie mamy, warto jednak zauważyć, że porzucenie banalnego i niewinnego (wydawałoby się!) nawyku tarcia oczu może być korzystne dla obniżenia ryzyka wystąpienia stożka rogówki. Dlatego warto już dziś zwrócić na to uwagę i podjąć taką profilaktykę. Szczególne, że pocieranie może być dla oczu również źródłem infekcji!
4. Jak się objawia?
Objawy towarzyszące stożkowi rogówki zwykle nie są zbyt charakterystyczne. Schorzenie zwykle rozwija się bardzo powoli; możliwe są też okresy jego zatrzymywania się. Do najczęściej występujących symptomów zaliczamy:
- postępujące rozmazanie (zamglenie) obrazu;
- wrażenie halo wokół źródeł światła;
- nieostre widzenie, bardzo przypominające krótkowzroczność lub astygmatyzm (a czasem obie te wady jednocześnie);
- nadwrażliwość na światło z jednoczesnym pogorszeniem wzroku w ciemności;
- pieczenie oczu;
- w niektórych przypadkach ból i zamglenie dużej części pola widzenia już w pierwszym okresie rozwoju stożka;
Warto pamiętać, że jeśli nie podejmiemy leczenia nasilenie tych objawów będzie się stopniowo zwiększać w miarę upływu czasu.
5. Jak diagnozować stożek rogówki?
Objawy stożka rogówki mogą początkowo przywodzić na myśl inne schorzenia okulistyczne, np. wady wzroku. Dlatego ważna jest dokładna i trafna diagnostyka stożka rogówki, która pozwoli postawić właściwe rozpoznanie. Nie bez znaczenia jest też oczywiście doświadczenie kliniki tudzież naszego okulisty.
Jeśli chodzi o badania, które wykonuje się podczas diagnostyki stożka rogówki, to są to zazwyczaj:
- badanie w lampie szczelinowej;
- topografia rogówki;
- skiaskopia (badanie dna oka);
- pomiar grubości rogówki (pachymetria);
- optyczna tomografia koherencyjna (OCT).
Prócz tego wykonuje się również badanie ostrości wzroku z wykorzystaniem tablic Snellena – czyli popularne czytanie różnej wielkości liter i cyfr z tablic ustawionych w określonej odległości.
Diagnostyka stożka rogówki nie jest bolesna – jedynie przy niektórych badaniach (np. skiaskopii) konieczne jest chwilowe porażenie akomodacji poprzez zastosowanie specjalnych kropli do oczu; wówczas przez krótki czas możliwe jest uczucie szczypania w oku.
6. Czy można skutecznie leczyć stożek rogówki?
Tak, istnieje kilka sposobów leczenia stożka rogówki („leczenie” nie do końca oddaje istotę sprawy, co do zasady stożka nie da się „wyleczyć” można zahamować rozwój choroby). Są to głównie metody zabiegowe:
- Cross Linking – najczęściej stosowana metoda leczenia stożka. Najpierw rogówkę nasącza się roztworem ryboflawiny, a następnie poddaje działaniu promieni UV, co stymuluje komórki do wytwarzana większej ilości wiązań krzyżowych między włóknami kolagenu. Zapewnia to większą trwałość i hamuje postęp stożka. Znane są również przypadki cofania się schorzenia po Cross Linking.
- Topoguided – zabieg, który wykonuje się bazując na topograficznej mapie rogówki. Polega na laserowym wyrównaniu jej powierzchni, przez co uzyskuje ona bardziej prawidłowy kształt, a objawy astygmatyzmu ulegają zmniejszeniu. ( nie u każdego pacjenta można tę metodę zastosować)
- Pierścienie Intacs – wszczepienie do rogówki specjalnie dobranych, pierścieni umożliwia spłaszczenie jej powierzchni i stabilizację całej struktury. Jednocześnie zmniejsza się astygmatyzm.
7. Czym są soczewki hybrydowe i miniskleralne?
Jednym ze sposobów na poprawę ostrości widzenia w stożku rogówki jest zastosowanie specjalnych, indywidualnie dobieranych soczewek – miniskleralnych lub hybrydowych. Nie jest to metoda leczenia choroby, tylko forma poprawy komfortu widzenia, która może okazać się pomocna np. u osób, u których leczenie zabiegowe nie będzie możliwe. Soczewki takie wykonuje się z zaawansowanych technologicznie i przyjaznych dla oczu materiałów co sprawia, że są całkowicie bezpieczne dla pacjentów. Ich dodatkową zaletą jest to, że stabilizują kształt rogówki i eliminują objawy nieregularnego astygmatyzmu, jakie mogą pojawić się w stożku.
Soczewka hybrydowa tym różni się od zwykłej, że posiada dwie wyspecjalizowane części: twardą optyczną (w centrum) i miękką stabilizującą (na obwodzie). Pierwsza umożliwia ostre widzenie, druga zaś odpowiada za utrzymanie soczewki na oku i wysoki komfort noszenia.
Soczewki miniskleralne nie stykają się z rogówką, a jedynie z twardówką. Między taką soczewką, a rogówką oka wytwarza się tym samym cieniutka przestrzeń, która wypełnia się filmem łzowym. Pomaga to nawilżać oko; poprawia też jego właściwości optyczne.
Bibliografia:
- Downie L.E., Lindsay R.G. Contact lens management of keratoconus. Clin Exp Optom. 2015 Jul; 98(4): 299-311. doi: 10.1111/cxo.12300. PMID: 26104589.
- Rabinowitz Y.S. INTACS for keratoconus. Int Ophthalmol Clin. 2006 Summer; 46(3): 91-103. doi: 10.1097/00004397-200604630-00009. PMID: 16929227; PMCID: PMC3597221.
- Niżankowska M.H. Podstawy okulistyki. Wydanie II poprawione i uzupełnione. VOLUMED, Wrocław 2000.
- https://nkcf.org/understanding-kc/
- https://www.mp.pl/okulistyka/aktualnosci/204695,pocieranie-oka-glownym-czynnikiem-rozwoju-stozka-rogowki