Jak z okiem, to do okulisty. Czy zawsze? Czy tylko i wyłącznie? Czy na pewno? Tak, z okiem do okulisty, natomiast z widzeniem do optometrysty. Dlaczego? Przyjrzyjmy się dwóm definicjom:
Okulistyka (łac. oculus – oko) – dziedzina medycyny zajmująca się budową, czynnościami, rozpoznawaniem schorzeń i leczeniem oczu.
Optometria (gr. optos – widziany i metreo – mierzenie) – dziedzina wiedzy stosowanej, zajmująca się procesem widzenia, a szczególnie ochroną, usprawnieniem, zachowaniem i rozwojem tego procesu.
Możemy zatem powiedzieć upraszczając powyższe, że okulista leczy, a optometrysta mierzy. A jest co mierzyć! ?
Optometrysta wykonuje pomiary parametrów układu wzrokowego; odkrywa odstępstwa od norm fizjologicznych, w celu dobrania, przepisania i wykonania korekcji za pomocą okularów, soczewek kontaktowych i innych pomocy wzrokowych; prowadzi lub nadzoruje rehabilitację układu wzrokowego; w przypadku spostrzeżenia zmian sugerujących odstępstwa od norm fizjologicznych, kieruje pacjenta do lekarza specjalisty.1
Studia wyższe, czyli nie jestem lekarzem, tylko magistrem
Optometrysta to zawód sklasyfikowany jako specjalista, o kodzie: 229501. Należność do grupy specjaliści, wiąże się z tym, że osoba wykonująca zawód zobowiązana jest mieć wykształcenie wyższe. Optometrysta więc jest specjalistą, który ukończył studia z tytułem magistra, lub studia podyplomowe, jako kontynuacja studiów magisterskich. Jak zostać optometrystą? Optometrię studiuje się jako specjalizację, na kierunkach: Optyka, Fizyka, Fizyka Techniczna, Biofizyka na Politechnikach oraz Uniwersytetach w Polsce. Często optometryści, którzy ukończyli uprzednio studia pierwszego stopnia z zakresu optyki, są również z zawodu optykami okularowymi, wówczas ich kwalifikacje są bardziej poszerzone. Świadomość tego, że jesteśmy badani przez specjalistę, który jest absolwentem uczelni wyższej i posiada niezbędne ku temu kwalifikacje jest dla pacjentów cenna i pozwala z pełnym zaufaniem usiąść w fotelu optometrycznym. Sprawdź nas! Każdy optometrysta, którego studia mają odpowiedni program i liczbę godzin kształcenia, posiada swój unikatowy Numer Optometrysty (NO) nadany przez Polskie Towarzystwo Optometrii i Optyki (PTOO). Na stronie PTOO można wyszukać specjalistę, którym jesteśmy zainteresowani i sprawdzić czy ma nadany numer, a także czy jest członkiem PTOO, gdzie mieści się jego praktyka optometryczna (http://www.ptoo.pl/numer-optometrysty/). Według Polskiej Kwalifikacji Działalności optometria wraz z logopedią zajmuje poziom KPD 86.90E.
Optometria dnia codziennego
Na co dzień większość optometrystów zajmuje się tym, do czego została stworzona:
- doborem okularów i
- dopasowywanie soczewek kontaktowych.
Niezależnie od tego, czy praktyka mieści się w salonie optycznym, przychodni lekarskiej, większej klinice okulistycznej, czy też jest autonomicznym gabinetem optometrycznym – optometrysta przeprowadza badanie refrakcji. Pod tym trudnym słowem kryje się dopasowanie najlepszej dla pacjenta korekcji okularowej, która będzie dla niego wygodna, poprawi ostrość widzenia, usprawni stan widzenia obuocznego i korzystnie wpłynie na działanie akomodacji. Procedura badania optometrycznego powinna być zgodna ze standardami tworzonymi przez PTOO, natomiast postawa optometrysty – z Kodeksem Etyki i Postępowania Optometrysty*. Jak wspomniano powyżej optometrysta zajmuje się doborem soczewek kontaktowych – tak, mogą zostać one dopasowane, przepisane, zamówione u tego specjalisty.
Kontaktologia
Każdy optometrysta po ukończeniu studiów potrafi przeprowadzić pełne badanie i dopasować soczewkę kontaktową miękką. Co więcej, zna dobrze budowę oka i przed aplikacją soczewki, wykonuje badanie w lampie szczelinowej, które pozwoli zakwalifikować pacjenta do noszenia soczek kontaktowych. W zależności od wyniku pomiarów, zaleci on soczewkę o konkretnym trybie stosowania – jednodniową, dwutygodniową, miesięczną, night&day; z odpowiedniego materiału i danych dotyczących konstrukcji, kształtu, czy rozmiaru. Przed aplikacją i po niej optometrysta aktywnie prowadzi szkolenie pacjenta ze sposobu postępowania z nową pomocą optyczną jaką jest soczewka kontaktowa. Po wizycie nie tylko wiemy, która soczewka jest najzdrowsza dla naszego oka, jaką powinna mieć moc, abyśmy widzieli jak najlepiej, ale również nauczyliśmy się zakładać ją i zdejmować z oka oraz znamy metody pielęgnacji. Każdy po wizycie u optometrysty kontaktologa wie, że czyste ręce to podstawa w aplikacji soczewek kontaktowych! Poza soczewkami miękkimi są też inne specjalistyczne soczewki kontaktowe, które dopasowuje optometrysta kontaktolog. Możemy spotkać soczewki:
- sztywne gazoprzepuszczalne (RGP)
- hybrydowe
- skleralne
- miniskleralne
- ortokeratologiczne
W zależności od potrzeb i złożoności wady wzroku, kontaktolog zaleci stosowanie właściwej soczewki i przeprowadzi badanie doboru soczewek. Tak, jak w przypadku miękkich soczewek kontaktowych, tu również kluczowym narzędziem dla optometrysty jest lampa szczelinowa, a niekiedy też topograf rogówkowy.
Optometria pediatryczna
Część optometrystów specjalizuje się w badaniu dzieci. Mówimy wtedy o optometrii pediatrycznej. Taki specjalista posiada szereg testów i przyrządów wykorzystywanych w badaniu wzroku dziecka. Niekiedy cenne są tu osobiste predyspozycje – trzeba mieć serce i rękę do dzieci ?. Mały pacjent zwykle nie wie, co to znaczy widzieć dobrze. Nie wie, że jego proces widzenia kuleje i wymaga wsparcia. Wtedy optometrysta ma pełne ręce roboty, gdyż musi ocenić czy występują ubytki w widzeniu dziecka oraz mieć wiedzę jak i jakimi krokami korygować wady wzroku w młodym wieku. Praca z dziećmi często wiąże się z aplikacją soczewek kontaktowych – w szczególności w niedowidzeniu lub po zabiegach usunięcia zaćmy wrodzonej. Wtedy raz zbadane dziecko to wierny pacjent, który zdążył poznać i zaakceptować swojego optometrystę. W przypadku diagnostyki zaburzeń widzenia obuocznego – forii, zezów, niedowidzenia, problemów akomodacyjnych, optometrysta biegły w terapii widzenia planuje i zleca ćwiczenia wzrokowe do treningów zarówno gabinetowych, jak i domowych. Często mamy tu do czynienia ze współpracą optometrysta – ortoptystka – okulista – fizjoterapeuta – logopeda – tyflopedagog. Wszystko w zależności od źródła zaburzeń w pojawiających się w procesie widzenia.
Optometria geriatryczna
Optometria geriatrycznaPod tą nazwą kryje się oczywiście badanie ludzi starszych. Co odróżnia takie badanie od standardowego? Pomiary prowadzone na osobach w podeszłym wieku często mają dodatkowy element – ocenę stanu soczewki wewnątrzgałkowej w lampie szczelinowej. Optometrysta sprawdzając ostrość widzenia jest w stanie określić, czy nastąpiło pogorszenie, którego nie można skorygować okularami. Ponadto przesunięcie wady wzroku w kierunku krótkowzroczności, bądź astygmatyzmu (którego wcześniej nie było) – mogą świadczyć o początkowej i rozwijającej się zaćmie. Zadaniem optometrysty jest wówczas skierowanie pacjenta do lekarza okulisty i poinformowanie o tym, że okulary nie są już najlepszym rozwiązaniem, gdyż nie poprawiają widzenia tak, jak do tej pory. Jeśli mamy w gabinecie odpowiednią aparaturę, optometrysta dokona tzw. pomiaru wszczepu. Oznacza to wykonanie:
- keratometrii
- biometrii optycznej,
oraz wyliczenie mocy soczewki, którą powinniśmy wszczepić w oku, z którego będzie usuwana zaćma.
Podobnie jest w przypadku innych podejrzewanych na badaniu schorzeń – zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem (AMD), jaskry, retinopatii cukrzycowej – jeśli optometrysta podejrzewa zmiany w obrębie gałki ocznej, nawet, jeśli nie mają one w danej chwili wpływu na proces widzenia, jest on zobowiązany pokierować pacjenta do lekarza specjalisty lub zlecić wykonanie dodatkowych badań w miejscu, które dysponuje odpowiednim sprzętem. Jeżeli gabinet dysponuje perymetrem, OCT, HRT i tonometrem, optometrysta przeprowadzania badania:
- pola widzenia
- optyczną koherentną tomografię oka – plamki i tarczy nerwu wzrokowego
- ciśnienie wewnątrzgałkowe,
które są niezbędne w diagnostyce jaskry.
Terapia widzenia
Podobnie, jak u dzieci, terapia widzenia często jest prowadzona u osób dorosłych. W dzisiejszych czasach nie brakuje zaburzeń akomodacji, wergencji i zezów, które coraz częściej są pochodzenia środowiskowego. Świat w zasięgu ręki nie sprzyja prawidłowej równowadze mięśniowej w oku. Optometrysta specjalizujący się w terapii widzenia diagnozuje problemy związane z zaburzeniami widzenia obuocznego i jednoocznego. Następnie planuje i przeprowadza ćwiczenia wzrokowe na sesjach treningowych, a także przedstawia zalecenia odnośnie treningu do stosowania w domu. Kontrole ustalane są systematycznie, w zależności od potrzeb. Optometryści szkolą się z terapii widzenia w trakcie studiów, ale cyklicznie są także organizowane kursy specjalistyczne – polskie i zagraniczne z Dr Willis Clem Maples O.D. ,M.S., FAAO, FACBO, FCOVD Doktorem Optometrii, profesorem Oklahoma College of Optometry na Northeastern State University College of Optometry, bardzo znanym w środowisku. Nawiązujemy tu do holistycznego podejścia do pacjenta, traktujemy oko, jako narząd o mięśniach takich, jak w pozostałych częściach naszego ciała, które można trenować, analizujemy pracę mózgu, najważniejszego w procesie widzenia i ostatecznie staramy się, aby układ oko-mózg-reszta ciała powrócił na właściwe tory i poprawiona została nie tylko mowa oka, ale i mowa ciała, poprzez poprawę koordynacji ruchowej i wielu wielu innych.
Optometria kliniczna
W ośrodkach okulistycznych zajmujących się chirurgią bądź mikrochirurgią oka spotykamy optometrystę klinicznego. To specjalista, który ściśle współpracuje z okulistą i jest to współpraca oparta na wzajemnie wymienianej wiedzy, a również dużym wzajemnym zaufaniu. Pacjent przygotowywany do zabiegu laserowej korekcji wzroku, stożka rogówki, zaćmy, czy jaskry poddaje się badaniom, które zgodnie ze swoimi kwalifikacjami specjaliści wykonują w zespole. Do zadań optometrysty należą badania:
- refrakcja obiektywna
- refrakcja subiektywna
- biometria optyczna
- OCT plamek i tarcz nerwu wzrokowego
- pole widzenia
- gęstość komórek śródbłonka
- tonometria bezkontaktowa (np. air-puff)
- topografia rogówki
- pupilometria
- keratometria
Do zadań optometrysty należy również rozmowa z pacjentem o planowanym postępowaniu i wyjaśnienie mu wszelkich wątpliwości dotyczących zabiegu. Ponadto często planuje on wraz z okulistą procedurę – obliczając moc soczewki wszczepialne przy zaćmie lub analizując wyniki pomiarów i przygotowując lasery do pracy przy laserowej korekcji. Wykonywane pomiary i ich rozumienie pozwalają optometryście spojrzeć na oko kompletnie, gdyż w pracy klinicznej widzimy jak kolejne elementy budowy oka przekładają się na jakość procesu widzenia.
W zależności od zainteresowań każdy optometrysta może znaleźć dla siebie taką specjalizację, która pozwoli mu spełniać się w zawodzie. W Vidium Medica gromadzimy optometrystów z każdej z opisanych dziedzin. Wiemy, że spojrzenie z różnych stron może okazać się kluczem do sukcesu, a wzajemne uzupełnianie kwalifikacji daje nam pewność, że zrobiliśmy wszystko co się da, by Twoje widzenie poprawić i stale mieć na nie oko.
Autor: mgr Aleksandra Waniczek – kierownik działu optometrii, Vidium Medica Kraków
Literatura:
2 http://www.ptoo.pl/optometria/optometria/
http://www.ptoo.pl/standard-badania/