Film łzowy – czym jest i do czego go potrzebujemy?

Czy wiesz, że na naszych oczach znajduje się cienka warstwa ochronna, która pełni kilka ciekawych funkcji i jest niezbędna dla prawidłowego działania całego narządu wzroku? Poniżej opisujemy z czego się składa, jak o nią dbać i jak leczyć jej najczęstsze zaburzenia.

Czym jest film łzowy?

Łzy są częstszym gościem w naszym życiu, niż mogłoby się wydawać. Pierwsze skojarzenie z nimi? Oczywiście płacz – ze smutku, ale i ze szczęścia. Warto jednak pamiętać, że nie jest to jedyna ich rola. Czy wiesz, że łzy są wytwarzane przez cały czas? Również – a może przede wszystkim – wtedy, kiedy nie płaczemy. Oczywiście powstaje ich wtedy znacznie mniej: tylko tyle, ile jest potrzebne do utrzymania filmu łzowego, czyli bardzo cienkiej, naturalnej warstwy ochronnej pokrywającej przednią część gałki ocznej. Jest ona bardzo ważna dla prawidłowego funkcjonowania naszego wzroku – ale niestety czasami mamy do czynienia ze schorzeniami, w których jej działanie jest zaburzone.

Ważna rola filmu łzowego

Wiemy już czym jest i z czego składa się film łzowy – ale co nam tak właściwie daje? Okazuje się, że całkiem sporo:

• chroni oczy przed wysychaniem;
• zapewnia rogówce substancje odżywcze;
• ułatwia załamywanie światła wpadającego do oka, dzięki czemu możemy ostro widzieć;
• nadaje powierzchni gałki ocznej gładkość (działa trochę jak smar), co pozwala na niezakłócone ruchy powiek;
• zawiera lizozym – czyli naturalną, bakteriobójczą wydzielinę, która pomaga chronić oczy przed wtargnięciem różnorakich patogenów.

Bez niego mielibyśmy problemy z ostrym widzeniem, a do tego oczy byłyby stale wysuszone, piekące i zaczerwienione.

Do trzech razy sztuka, czyli trzy warstwy filmu łzowego

Kluczem do prawidłowego działania filmu łzowego są m.in. właściwe proporcje pomiędzy jego warstwami. To nie pomyłka – ta cieniutka struktura rzeczywiście zbudowana jest z aż trzech różnych części. Oczywiście każda przystosowana jest do pełnienia innych funkcji. Film łzowy tworzą warstwy:

• Lipidowa – zbudowana jest z cząsteczek tłuszczu, a powstaje w gruczołach Meiboma znajdujących się w skórze powiek. Chroni oko przed odparowywaniem wody, utrzymuje odpowiednie środowisko i stabilizuje łzy.
• Wodna – najgrubsza warstwa; zapewnia rogówce tlen i substancje odżywcze, a jednocześnie pomaga wypłukiwać zanieczyszczenia i drobne ciała obce trafiające na powierzchnię oka.
• Mucynowa – inaczej śluzowa. Jest najcieńsza, służy wyrównaniu i wygładzeniu powierzchni rogówki, a także dokładnemu rozprowadzeniu na niej całej warstwy filmu.

Zespół suchego oka, czyli różne zaburzenia filmu łzowego

Mimo coraz większego zaawansowania technologicznego, dzisiejsze czasy nie są łatwe dla naszych oczu. Wszechobecne ekrany elektronicznych urządzeń, do tego życie w pośpiechu, stresie i zwykle niewłaściwa dieta – to wszystko z czasem odbije się na naszym wzroku. Pewnie nie raz słyszałeś/łaś, że częste korzystanie z komputera, tabletu czy smartfona może przyczynić się do powstania krótkowzroczności. To oczywiście prawda, ale czy wiesz też, że grozi to nie tylko wystąpieniem wady widzenia? Innym, coraz częściej w obecnych czasach pojawiającym się problemem, są zaburzenia funkcji filmu łzowego znane jako zespół suchego oka. To termin, pod którym kryje się szereg nieprawidłowych stanów związanych z powłoką ochronną naszych oczu. Mogą one polegać na:

– zbyt małej ilości filmu łzowego;

– jego niewłaściwym składzie (np. znacznym zwiększeniu lub zmniejszeniu grubości jednej warstwy w stosunku do pozostałych);

– zbyt szybkim odparowywaniu filmu łzowego z powierzchni oka.

Schorzenie objawia się zwykle uczuciem suchości i pieczenia, wrażeniem „piasku” pod powiekami, a często także zaczerwienieniem oczu.

Poznaj cennik leczenia zespołu suchego oka

Jak leczyć zespół suchego oka?

Terapia zespołu suchego oka może przebiegać na kilka sposobów. Dzisiejsza medycyna daje nam takie możliwości:

• Zatyczki do kanalików łzowych – jedną z głównych dróg odpływu łez z oka są kanaliki łzowe, które uchodzą do jamy nosowej. Dobrze widać to podczas płaczu – po krótkiej chwili dołącza do niego wodnisty katar, który w większości składa się właśnie z odprowadzonych do nosa łez. Zamknięcie kanalików pozwala na dostarczenie większej ilości „budulca” do filmu łzowego, przez co oko pozostaje znacznie lepiej nawilżone. W razie potrzeby zatyczki można wyjąć, kiedy problem z suchością oczu mnie.
  
• Zabieg IPL – nazwa wzięła się od słów Intense Pulsed Light, czyli „intensywne pulsujące światło”. Procedura polega na pobudzeniu za jego pomocą gruczołów Meiboma do wytwarzania wydzieliny wchodzącej w skład filmu łzowego. IPL nie trwa długo, jest bezbolesny i całkowicie bezpieczny. To tylko jeden z przykładów nowoczesnych zabiegów okulistycznych przynoszących ulgę pacjentom z zespołem suchego oka.
  
• Stosowanie kropli nawilżających – czyli tzw. „sztucznych łez”. Jest to bardzo popularne ostatnio rozwiązanie. Szczególnie w przypadku mniej nasilonych postaci choroby taka terapia może okazać się zupełnie wystarczająca. Dostępne są różne rodzaje takich środków: jedne ukierunkowane na lepsze nawilżenie oczu (najczęściej z kwasem hialuronowym), inne uzupełniające składniki filmu łzowego, jeszcze inne – po prostu przynoszące ulgę. Ważne, by były to krople jałowe i z niską zawartością konserwantów. Można również stosować specjalne maści i żele łagodzące objawy.
  
• Leczenie chorób towarzyszących – schorzenia takie jak np. dysfunkcja gruczołów Meiboma czy zapalenie brzegów powiek często pogłębiają (lub powodują) problem suchości oka. Przyczyniać się do niego mogą również choroby i stany dotyczące całego organizmu (np. zespół Sjögrena, menopauza). Nie należy o tym zapominać – leczenie schorzeń powiązanych jest bardzo ważne w terapii suchego oka.

Skąd bierze się zespół suchego oka?

Na koniec zastanówmy się dlaczego dochodzi do sytuacji, w których powstają zaburzenia filmu łzowego? Jakie są czynniki ryzyka zespołu suchego oka? Przyczyny pojawiania się tego typu zmian mogą być różne. Do głównych zaliczamy:

• długie i częste korzystanie z komputera, tabletu czy smartfona (bez odpowiednich przerw i bez ćwiczeń na akomodację);
• przebywanie w suchych, klimatyzowanych pomieszczeniach;
• niewłaściwa dieta (np. małe spożycie kwasów omega-3);
• rzadkie mruganie;
• zanieczyszczenie środowiska;
• przewlekłe stosowanie niektórych leków;
• brak właściwej higieny oczu i powiek;
• zbyt długie lub zbyt częste stosowanie soczewek kontaktowych;
• alergie;
• czynniki genetyczne.

Na część z powyższych rzeczy mamy wpływ – możemy np. robić częste przerwy na odpoczynek wzroku podczas pracy przy komputerze, częściej mrugać, czy też zmienić swoje nawyki żywieniowe. Warto zadbać samemu o oczy, a w razie wystąpienia jakichkolwiek objawów zgłosić się do okulisty – wzrok to przecież niezwykle cenny skarb!

Bibliografia:

1. Choi J.H., Li Y., Kim S.H., Jin R., Kim Y.H., Choi W., You I.C., Yoon K.C. The influences of smartphone use on the status of the tear film and ocular surface. PLoS One. 2018 Oct 31; 13(10): e0206541. doi: 10.1371/journal.pone.0206541. PMID: 30379901; PMCID: PMC6209417.
2. Dartt D.A., Willcox M.D. Complexity of the tear film: importance in homeostasis and dysfunction during disease. Exp Eye Res. 2013 Dec; 117: 1-3. doi: 10.1016/j.exer.2013.10.008. PMID: 24280033; PMCID: PMC4225770.
3. Buckley R.J. Assessment and management of dry eye disease. Eye (Lond). 2018 Feb; 32(2): 200-203. doi: 10.1038/eye.2017.289. Epub 2018 Jan 5. PMID: 29303149; PMCID: PMC5811740.
4. https://www.aao.org/eye-health/diseases/what-is-dry-eye
5. https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/chorobyspojowki/86727,zespol-suchego-oka