Według szacunków ekspertów nadwzroczność jest obecnie najczęściej występującą wadą refrakcji na świecie. W pokonanym polu pozostawia tak powszechnie przecież spotykaną krótkowzroczność i astygmatyzm! Wiele osób nie jest nawet świadomych, że ma z nią do czynienia. Spróbujmy zatem bliżej ją poznać. Na czym dokładnie polega? Co wpływa na zwiększone ryzyko jej wystąpienia? I jak można ją leczyć?
Na czym polega nadwzroczność?
Istota nadwzroczności, zwanej też hiperopią, to ogniskowanie wiązek światła nie na siatkówce, lecz z tyłu, poza jej warstwą. Tym samym padający na nią obraz jest nieostry. Co sprawia, że tak się dzieje? Najczęstszą przyczyną jest zbyt krótka gałka oczna lub zbyt słaba moc łamiąca układu optycznego (przeważnie spłaszczona soczewka bądź rogówka).
Wyróżniamy następujące stopnie nadwzroczności:
- Niską – do +2,5 dioptrii;
- Średnią – od +2,5 do +6 dioptrii;
- Wysoką – powyżej +6 dioptrii.
Nadwzroczność popularnie nazywana jest też dalekowzrocznością. Czy to znaczy, że osoba na nią cierpiąca dobrze widzi w dal, a źle z bliska? Nie do końca. Wszystko zależy od stopnia nasilenia wady – niska nadwzroczność rzeczywiście może dawać taki obraz, jednak w miarę jej rozwoju pacjent zazwyczaj traci również prawidłową ostrość wzroku do dali.
Dwa słowa o akomodacji
Kluczem do zrozumienia tej sytuacji jest akomodacja, czyli naturalna zdolność naszego oka do „ustawiania” ostrości w zależności od tego, na co patrzymy. Proces ten odbywa się mimo naszej woli i polega na zmianie kształtu fizjologicznej soczewki przez mięsień rzęskowy tak, aby obiekty znajdujące się w różnej odległości od naszych oczu były widziane ostro. Jego zakres wynosi od 10 cm (punkt tzw. bliży wzrokowej) do ok. 6 m (punkt dali wzrokowej).
Utrata prawidłowej ostrości widzenia w dal, jaka występuje w przypadku nadwzroczności, może być przez jakiś czas kompensowana za pomocą sprawnie działającej akomodacji – szczególnie, gdy wada nie jest bardzo nasilona. Wówczas niewyraźne będzie tylko to, co znajdzie się blisko naszych oczu. To dlatego osoby z nadwzrocznością często potrzebują okularów do czytania.
Ciągłe wykorzystywanie akomodacji do kompensacji zaburzonego widzenia z czasem może powodować bóle głowy i oczu, zmęczenie, a nawet mdłości. Dlatego właśnie te objawy – obok nieostrego obrazu – wymienia się najczęściej jako symptomy towarzyszące nadwzroczności. Co więcej, tak częste używanie akomodacji przyczynia się do wcześniejszego wystąpienia starczowzroczności w późniejszych latach życia – u takich osób szybciej słabnie aparat akomodacyjny oka.
Nadwzroczność zapisana w genach
Nadwzroczność zapisana w genachNadwzroczność to zwykle wada dziedziczna, toteż najważniejszy czynnik wpływający na zwiększone ryzyko jej wystąpienia zapisany jest w genach. Według badań, również niektóre schorzenia, takie jak choćby zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy odklejanie siatkówki mogą dodatkowo predysponować do pojawienia się nadwzroczności.
Nadwzroczność występuje naturalnie u małych dzieci (tzw. nadwzroczność fizjologiczna), jednak w miarę ich rozwoju (a szczególnie wzrostu gałki ocznej) powinna z czasem zaniknąć – zwykle około 7-8. roku życia. Bardzo ważne jest, aby rodzice obserwowali rozwój swoich pociech. Zmiany w ich zachowaniu takie jak np. niechęć do nauki lub rysowania, mrużenie oczu czy zezowanie powinny skłonić do wizyty u okulisty i zbadania dziecka pod kątem nadwzroczności.
Jak można leczyć nadwzroczność?
Nadwzroczność możemy korygować na różne sposoby. Najbardziej tradycyjnym jest stosowanie okularów o wypukłych (skupiających) szkłach, a alternatywę dla nich mogą stanowić soczewki kontaktowe. Moc jednych i drugich określamy w dioptriach oznaczonych znakiem plusa.
Bardzo ciekawą metodą leczenia nadwzroczności (jak również innych wad refrakcji) jest laserowa korekcja wzroku. Sprowadza się ona do wykonania krótkiego, bo zaledwie ok. 20-minutowego zabiegu, podczas którego laserem odpowiednio formuje się rogówkę oka tak, by przechodzące przez nią promienie świetlne ogniskowały się dokładnie na siatkówce. Dzięki zastosowaniu znieczulenia miejscowego procedura jest zupełnie bezbolesna i przebiega w bardzo komfortowych dla pacjenta warunkach. Efekty laserowej korekcji wzroku są trwałe, a przy tym jest to jeden z najbezpieczniejszych zabiegów medycznych na świecie.
W obrębie laserowej korekcji wzroku istnieje kilka metod, które różnią się między sobą techniką wykonania, zaleceniami i długością rekonwalescencji. Zaliczamy do nich m.in:
– metody powierzchniowe – np. EBK, PRK, transPRK;
– metody głębokie (płatkowe) – np. FemtoLASIK vOptimum, FemtoLASIK vDesign;
– metodę Lentivu® (ReLEx™ SMILE)
O wyborze najlepszego dla danego pacjenta rodzaju laserowej korekcji wzroku decyduje lekarz – po uprzednim wykonaniu szeregu badań kwalifikacyjnych.
Wada wzroku, której nie należy zaniedbywać
Nadwzroczność, choć przez długi czas może nie okazywać się uciążliwa, jest wadą wzroku, której nie wolno lekceważyć. Przy braku korekcji może się pogłębiać, a nawet prowadzić do groźnych powikłań, np. niedowidzenia. Krótka gałka oczna, jaką posiada większość osób z nadwzrocznością, jest też jedną z przyczyn zwiększonego ryzyka wystąpienia bardzo groźnej choroby narządu wzroku – jaskry, która może prowadzić nawet do całkowitej utraty widzenia! Szansą na uniknięcie takich poważnych powikłań jest szybkie wykrycie wady. Dlatego właśnie tak ważne jest regularne odwiedzanie okulisty i badanie wzroku.
Bibliografia:
- de Jong P.T.V.M. The quest for the human ocular accommodation mechanism. Acta Ophthalmol. 2020 Feb; 98(1): 98-104. doi: 10.1111/aos.14194. Epub 2019 Jul 25. PMID: 31347276; PMCID: PMC7004159.
- Niżankowska M.H. Podstawy okulistyki. Wydanie II poprawione i uzupełnione. VOLUMED, Wrocław 2000.
- https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/wadywzroku/74691,nadwzrocznosc