Zachmurzone oko, czyli co trzeba wiedzieć na temat zaćmy pierwotnej?

Przymglone, niewyraźne widzenie (trochę jakby przez mgłę lub chmurę) to jeden z pierwszych objawów zaćmy pierwotnej – schorzenia, które jest obecnie uznawane za najczęstszą przyczynę ślepoty na świecie. Na szczęście można ją dziś bardzo skutecznie leczyć. Co jeszcze warto wiedzieć na jej temat?

Zaćmienie, które może trwać bardzo długo

Z pewnością już wielokrotnie słyszałeś nazwę „zaćma” (inaczej „katarakta”). Wielu określa ją mianem „choroby”, jednak w rzeczywistości można powiedzieć, że jest to naturalnie występujący proces starzenia się soczewki naszego oka. Tak jak bowiem na wszystkich tkankach ciała, również na narządzie wzroku z wiekiem coraz bardziej widać upływ czasu.

Soczewka jest strukturą, która pełni bardzo ważną rolę w procesie prawidłowego widzenia. Za sprawą swojej przejrzystości, elastyczności i znacznej siły skupiającej ten malutki narząd umożliwia właściwe ogniskowanie wpadających do oka promieni słonecznych. Dzięki temu trafiają one na dokładnie na siatkówkę – a my możemy ostro widzieć.

Niestety, z biegiem lat w soczewce odkładają się różne produkty przemian metabolicznych zachodzących w naszym organizmie. Jak łatwo się domyślić, odbija się to na jej właściwościach – głównie na przejrzystości (dochodzi więc do czegoś w rodzaju „zaćmienia”). Postępujące zmętnienie soczewki to zresztą całkiem zgrabna definicja zaćmy pierwotnej. Proces ten może trwać latami, stopniowo odbierając wzrok – a bez podjęcia leczenia jest prostą drogą do jego całkowitej utraty.

Grosz do grosza, czyli o przyczynach zaćmy pierwotnej

Zaćma pierwotna dotyczy głównie osób po 55. roku życia. Nie znaczy to jednak, że nie może pojawić się wcześniej. Znane są przypadki jej występowania u osób młodych, jak również u dzieci. U części z tych pacjentów schorzenie ma charakter wrodzony – mętnienie soczewki pojawia się już w pierwszych latach życia, niekiedy nawet wkrótce po urodzeniu. Co z pozostałymi? Istnieje pewna grupa czynników, które mogą prowokować wystąpienie zaćmy znacznie wcześniej, niż w okolicy szóstej dekady życia. Do przyczyn zaćmy należą do nich m.in.:

• niektóre choroby oczu (np. jaskra);
• urazy (i stany zapalne) oka oraz jego okolicy;
• niektóre choroby przewlekłe, np. cukrzyca, nadczynność tarczycy;
• różnego rodzaju chemikalia;
• czynniki genetyczne;
• długotrwałe stosowanie niektórych leków (np. sterydów)

Wzrok pod kontrolą, czyli o objawach zaćmy pierwotnej

Jak wspomnieliśmy na wstępie, jednym z głównych objawów zaćmy pierwotnej jest zamglenie i zamazanie obrazu, które postępuje w miarę spadku przejrzystości soczewki. Prócz tego, do innych symptomów możemy zaliczyć m.in.:

• narastającą krótkowzroczność i utratę ostrości widzenia;
• zaburzoną ocenę odległości i poczucie głębi widzenia;
• nadwrażliwość na światło;
• męczliwość oczu;
• mnogie widzenie;
• zaburzenie postrzegania barw.

Wczesne wykrycie zaćmy jest często utrudnione, bo objawy mogą być niezauważalne. Katarakta rozwija się właściwie bezboleśnie i początkowo bardzo łatwo ją zlekceważyć.

Raz a dobrze, czyli leczenie zaćmy pierwotnej

Diagnostyka zaćmy pierwotnej opiera się głównie na wykonaniu badania przedniego odcinka gałki ocznej w lampie szczelinowej. Dzięki niemu lekarz może ocenić stopień zmętnienia soczewki, a także jego precyzyjną lokalizację. Pomocne jest też zwykle badanie dna oka.

Leczenie zaćmy pierwotnej należy do wyjątkowo prostych – istnieje jeden (ale za to w pełni skuteczny) sposób pozbycia się jej. Jest nim zabieg wymiany soczewki: dotychczasową – zmętniałą – usuwa się, a w jej miejsce wszczepia się nową, wykonaną z przyjaznych dla organizmu tworzyw. Procedura taka trwa zaledwie kilka minut i odbywa się w komfortowych dla pacjenta warunkach. Do tego jest zupełnie bezbolesna (stosuje się kroplowe znieczulenie miejscowe). Zabieg usunięcia zaćmy można przeprowadzić w ramach chirurgii jednego dnia, w warunkach ambulatoryjnych.

Po przeprowadzonym leczeniu zaćmy pierwotnej, u niektórych pacjentów może z czasem dojść do zmętnienia tylnej torebki – pozostałości po starej, usuniętej soczewce. Stan taki nazywamy zaćmą wtórną. Leczenie również w tym przypadku jest bardzo proste – wystarczy zabieg tzw. kapsulotomii z użyciem lasera YAG.

Na jakie soczewki możemy się zdecydować?

To, jaką soczewkę wybierzemy, ma duże znaczenie. Wszystkie skutecznie leczą zaćmę, ale oprócz tego mają też inne, dodatkowe właściwości. Na rynku dostępnych jest bardzo wiele modeli soczewek, które różnią się między sobą głównie wymiarami i funkcjonalnością. Najbardziej ogólnie możemy podzielić je na standardowe i premium.

Soczewki standardowe (jednoogniskowe), oprócz leczenia zaćmy, pozwalają na korekcję widzenia do bliży lub dali. Która z tych opcji jest lepsza? To zależy od indywidualnych preferencji. Większość osób decyduje się na dal. Po zastosowaniu takich soczewek konieczne będzie używanie okularów do drugiej odległości (czyli zwykle do czytania).

Soczewki z grupy premium dzielą się na:

• wieloogniskowe – umożliwiają korekcję wzroku do bliży i do dali, w związku z czym przy ich zastosowaniu okulary do drugiej odległości najczęściej nie są potrzebne;
• toryczne – z dodatkową możliwością korekcji astygmatyzmu (tej wady nie korygują bowiem soczewki jednoogniskowe i wieloogniskowe).

Soczewki takie można poza tym wyposażyć np. w filtr UV i światła niebieskiego, który ogranicza szkodliwe promieniowanie, chroniąc przed wystąpieniem w przyszłości AMD – zwyrodnienia plamki żółtej. Inną ciekawą opcja jest wybór konstrukcji asferycznej, która poprawia widzenie kontrastowe i jest szczególnie przydatna w warunkach słabego oświetlenia.

Bibliografia:

1. Asbell P.A., Dualan I., Mindel J., Brocks D., Ahmad M., Epstein S. Age-related cataract. Lancet. 2005 Feb 12-18; 365(9459): 599-609. doi: 10.1016/S0140-6736(05)17911-2. PMID: 15708105.
2. Li S., Jie Y. Cataract surgery and lens implantation. Curr Opin Ophthalmol. 2019 Jan; 30(1): 39-43. doi: 10.1097/ICU.0000000000000547. PMID: 30335627.
3. Niżankowska M.H. Podstawy okulistyki. Wydanie II poprawione i uzupełnione. VOLUMED, Wrocław 2000.
4. Pojda S.M. (red.). Okulistyka w kropelce czyli wiadomości z diagnostyki i udzielania pomocy lekarskiej w chorobach oczu dla lekarzy i studentów medycyny. Wydanie II poprawione. Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice 2006.
5. https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/chorobysoczewki/73341,zacma