Keratitis, czyli zapalenie rogówki, najczęściej przebiega z dużą bolesnością – wszystko za sprawą jej bogatego unerwienia. Patogeny, które są odpowiedzialne za wystąpienie przykrych objawów, to bakterie, wirusy, grzyby oraz pierwotniaki. Chorobę mogą wywoływać także czynniki nieinfekcyjne. W ciężkich przypadkach (głównie nieleczonych), schorzenie to może powodować poważne powikłania prowadzące nawet do trwałego pogorszenia lub utraty wzroku.
Czym jest stan zapalny rogówki i co za niego najczęściej odpowiada?
Rogówka jest bardzo ważną, zewnętrzną częścią oka. Prawidłowo ma kolisty kształt i jest przezierna – nie znajdują się w niej naczynia krwionośne. Jej zadaniem jest skupianie promieni świetlnych, które kolejno przenikają przez ciecz wodnistą i padają na soczewkę. Jest to więc element niezbędny dla prawidłowego widzenia.
Zapalenie jest stanem, w przebiegu którego dochodzi do szeregu procesów odpornościowych zainicjowanych przez potencjalne zagrożenie. Zapalenie rogówki najczęściej wywoływane jest przez drobnoustroje chorobotwórcze, w zdecydowanej większości przez bakterie, rzadziej przez wirusy, grzyby i pierwotniaki. Znacznie w mniejszym stopniu do schorzenia przyczyniają się alergeny i mechaniczne uszkodzenie układu nerwowego rogówki.
Czynniki zwiększające ryzyko zapalenia rogówki
Zakaźne zapalenie rogówki zdarza się najczęściej. Patogeny, w zależności od ich rodzaju, przenoszą się różnymi drogami, zwykle kropelkowo. Oznacza to, że różnego rodzaju drobnoustroje wnikają do powierzchni rogówki np. po dotknięciu brudnego przedmiotu i kolejno zatarciu oka lub po prostu ich drobinki unoszące się w powietrzu osiadają na oku. Jednak nie każdy kontakt z zarazkiem oznacza rozwój infekcji. Zapalenie rogówki występuje głównie u osób z obniżoną odpornością.
Ponadto do zapalenia rogówki najczęściej dochodzi, gdy pojawiają się mikrourazy na powierzchni oka. Oczywiście destrukcja błony nie jest widoczna „gołym okiem”, jednak nawet najmniejsza utrata ciągłości rogówki może stanowić wrota dla chorobotwórczych drobnoustrojów. Ryzyko rozwoju infekcji wzrasta więc w przypadkach, takich jak np.:
- wszelkie urazy;
- zespół suchego oka;
- noszenie soczewek kontaktowych;
- niekorzystne warunki pracy;
- deficyt filmu łzowego z innych przyczyny, np. spowodowany częstym korzystaniem z urządzeń elektronicznych emitujących światło niebieskie.
Nieinfekcyjne rodzaje zapalenia rogówki – co może je wywołać?
W kilku procentach przypadków zapalenie rogówki może być również spowodowane przez alergeny. Reakcja alergiczna wiąże się z nieprawidłową odpowiedzią układu immunologicznego po kontakcie z cząsteczkami, które normalnie nie powinny stanowić zagrożenia, np. pyłkami roślin. W takich przypadkach zwykle występuje jednocześnie zapalenie rogówki i spojówki.
Jako przyczyny zapalenia rogówki wymienia się także uszkodzenie jej unerwienia. Można więc stwierdzić, że uszkodzenie rogówki ma duże znaczenie w procesie patofizjologicznym jej zapalenia.
Jakie są najczęstsze objawy zapalenia rogówki?
Warto wspomnieć, że w fizjologicznych warunkach rogówka jest całkowicie przezroczysta. Z tego powodu choroba objawia się pogorszeniem ostrości wzroku. Zapalenie rogówki może przebiegać z całą gamą różnych objawów. Jak wcześniej wspomniano, zapaleniu towarzyszy ból. Wraz z rozwojem infekcji dochodzi do:
- zwykle intensywnego bólu,
- pogorszenia widzenia,
- światłowstrętu,
- zaczerwienienia,
- uczucia piasku w oczach,
- utraty przezroczystości rogówki,
- obrzęku i tkliwości powiek,
- w skrajnych przypadkach wydzielania ropy.
Najczęstsze przyczyny – bakteryjne zapalenie rogówki
Szacuje się, że blisko 90% stanów zapalenia rogówki najczęściej wywołanych jest przez bakterie z rodzaju Neisseria gonorrhoeae, Staphylococcus aureus, Haemophilus influenzae, czy Pseudomonas aeruginosa. Groźna jest zwłaszcza ostatnia z wymienionych bakterii, która może prowadzić do martwicy całej rogówki i obecność ropnej wydzieliny.
Wirusowe zapalenie rogówki oka
Etiologia zapalenia wirusowego może być różna – do infekcji ocznej może doprowadzić wirus HSV-1 (wirus opryszczki pospolitej, ang. Herpes Simplex Virus), wirusy z rodziny adenowirusów (głównie typ 8 i 19), czy też wirus VZV (ang. Varicella Zoster Virus), który jest przyczyną tak zwanego półpaśca ocznego.
Przeczytaj więcej o chorobach rogówki
Adenowirusowe zapalenie rogówki
Początkowa faza adenowirusowego zapalenia rogówki przebiega pod postacią zapalenia spojówek – w większości przypadków najpierw choroba rozwija się w jednym oku. U co drugiej osoby może także dojść do zajęcia drugiej gałki ocznej. Charakterystyczną cechą wirusowego zapalenia spojówek jest bardzo duża zakaźność – często ta forma zakażenia przebiega w formie epidemii. Na zarażenie najbardziej podatne są osoby, które przebywają w dużych skupiskach.
Początkowe objawy są charakterystyczne dla zapalenia spojówek – pojawia się silne przekrwienie, światłowstręt, czy uczucie ciała obcego pod powieką. Kolejnym symptomem jest obecność surowiczej wydzieliny (dla porównania, w zapaleniu spojówek o etiologii bakteryjnej występuje ropna wydzielina). Niekiedy dochodzi też do powiększenia węzłów chłonnych.
Grzybicze zapalenie rogówki
Na kontakt z drobnoustrojami grzybiczymi narażone są szczególnie osoby pracujące z wilgotnym drewnem. Patogeny takie mogą rozwijać się także w zanieczyszczonych płynach do przechowywania soczewek. Zwykle w takich przypadkach dochodzi do owrzodzenia z suchym centralnym dnem oka w postaci białoszarego nalotu.
Możliwe powikłania po zapaleniu rogówki
Zmiany morfologiczne w nabłonku rogówki mogą być różne – od drobnych, niewielkich ubytków i uszkodzeń nabłonka rogówki, po owrzodzenia i poważniejsze zmiany. Niestety w skrajnych przypadkach i przy braku leczenia może dojść do pęknięcia rogówki (perforacji), a w następowym wygojeniu mogą powstawać zrosty i wtórne choroby, takie jak jaskra. Zawsze więc przy jakichkolwiek objawach ocznych i podejrzeniu zapalenia rogówki należy skonsultować się z lekarzem.
Jak prawidłowo leczyć zapalenie rogówki wywołane przez różne czynniki?
Zapalenie rogówki może mieć różne podłoże – w każdym przypadku należy udać się do okulisty celem wykonania odpowiedniej diagnostyki. Wywiad oraz badanie fizykalne najczęściej są wystarczające dla lekarza, aby postawić rozpoznanie oraz wdrożyć odpowiednie leczenie. Koniecznie należy o tym pamiętać, bowiem niepodjęcie terapii może skutkować w skrajnych przypadkach trwałym upośledzeniem widzenia lub nawet jego utratą.
Objawy, które towarzyszą chorym na zapalenie wirusowe rogówki są dokuczliwe – terapia nie jest jednak prosta, bowiem nie wszystkie postaci infekcji można leczyć przyczynowo, to znaczy eliminując czynnik sprawczy choroby. W zależności od rodzaju zakażenia dobiera się odpowiednią farmakologię.
W przypadku podłoża bakteryjnego stosuje się antybiotyki, a grzybiczego – środki grzybobójcze lub grzybostatyczne. Z kolei przy zapaleniu o etiologii wirusowej, w tym adenowirusowej terapia opiera się na stosowaniu leków działających objawowo, które mają za zadanie złagodzić dokuczliwe symptomy choroby. W niektórych przypadkach lekarze okuliści stosują leki z grupy kortykosteroidów.
Dowiedz się więcej o zmętnieniu rogówki
Opryszczkowe zapalenie rogówki spowodowane przez wirusa HSV-1 w wielu przypadkach ulega wyleczeniu. U niektórych pacjentów zastosowanie leczenia z wykorzystaniem leków, takich jak acyklowir czy gancyklowir, przynosi dobre efekty.
Najczęściej zastosowanie znajdują krople do oczu lub maści aplikowane do worka spojówkowego. Preparaty trzeba stosować regularnie, zgodnie z zaleceniami lekarza. Niekiedy konieczne jest też przyjmowanie środków doustnych, działających ogólnoustrojowo.
Zapalenie rogówki – ile trwa to schorzenie?
Rogówka regeneruje się stosunkowo szybko – przy drobnych urazach tylko części rogówki proces gojenia trwa kilka dni. Natomiast prawidłowe, pełne leczenie zapalenie rogówki trwa ok. 2-3 tygodnie.
Z kolei w skrajnych przypadkach, przy zapaleniu rogówki z zajęciem jej dużej części, konieczne może okazać się leczenie chirurgiczne, polegające na przeszczepie rogówki.
Czy można uniknąć zapalenia rogówki? Podstawowe zasady profilaktyki
Przedostawanie się patogenów można ograniczyć dbając o czystość dłoni i unikając dotykania oczu. Ponadto, jeśli pracujesz w niekorzystnych warunkach i masz częsty kontakt z brudem, pamiętaj, że należy stosować okulary ochronne. Na rozwój choroby szczególnie narażone są osoby noszące soczewki kontaktowe. Warto więc pamiętać, aby dbać o prawidłową higienę w trakcie ich zakładania i zdejmowania. Ponadto należy kategorycznie unikać snu w soczewkach.
Źródła:
- Hill-Bator A., Bator K.: Grzybicze schorzenia powierzchni oka. https://www.journalsmededu.pl/index.php/ophthatherapy/article/download/703/650
- Misiuk-Hojło M., Bator K.: Wirusowe schorzenia spojówek i rogówki. https://journalsmededu.pl/index.php/ophthatherapy/article/download/702/649
- Prost M.E.: Bakteryjne zapalenie spojówki i rogówki – wytyczne terapeutyczne. https://journalsmededu.pl/index.php/ophthatherapy/article/download/701/648
- https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/chorobyrogowkiitwardowki/94600,zapalenie-rogowki
- https://www.mp.pl/okulistyka/przeglad-badan/przeglad_pismiennictwa/200124,leczenie-zapalenia-rogowki-aktualne-wytyczne