Siatkówka to jedna z najważniejszych struktur wchodzących w skład naszego narządku wzroku. To właśnie w niej znajdują się komórki nerwowe uczestniczące w przekazywaniu informacji do mózgu. Wszelkiego rodzaju uszkodzenia siatkówki są bardzo groźne dla naszego zmysłu widzenia. Jednym z najczęściej występujących (i najgroźniejszych!) jest jej odwarstwienie.
Siatkówka i jej zadziwiające możliwości
Siatkówka jest cienką błoną, znajdującą się wewnątrz gałki ocznej. Leży w jej tylnej części, na warstwie naczyniowej (naczyniówce) i składa się z wielu milionów komórek nerwowych różnych rodzajów, głównie pręcików i czopków. Pierwsze odpowiadają za widzenie czarno-białe i kształtów, drugie zaś za postrzeganie pozostałych barw. Punkt, w którym znajduje się największe zagęszczenie czopków nazywamy plamką żółtą – jest to miejsce najostrzejszego widzenia. Ponieważ zadaniem pręcików i czopków jest odbieranie bodźców świetlnych z otoczenia, nazywane są inaczej komórkami światłoczułymi. Informacja, którą otrzymują, jest odpowiednio „tłumaczona” i przekazywana za pośrednictwem docierającego tu nerwu wzrokowego do mózgu, gdzie powstaje ostateczny obraz. Okazuje się więc, że tak mała i cieniutka błona jak siatkówka jest kluczowa dla prawidłowego widzenia. Choć kryje się wewnątrz oka – i wydawałoby się, że tym samym jest zabezpieczona przed uszkodzeniami i innymi patologiami – istnieje niemała grupa schorzeń, które jej dotyczą.
Na czym polega odwarstwienie siatkówki?
Wśród chorób i uszkodzeń siatkówki wymienić można m.in.: retinopatie (nadciśnieniowa, cukrzycowa), zwyrodnienie plamki żółtej, jaskrę i odwarstwienie siatkówki, które jest przedmiotem naszych dzisiejszych rozważań. Jak do niego dochodzi? Największą część wnętrza oka zajmuje tzw. ciało szkliste. To galaretowata substancja, która m.in.: nadaje kształt gałce ocznej. Szczelnie ją wypełniając, przylega do siatkówki. Z wiekiem może dochodzić do stopniowej utraty objętości ciała szklistego, a co za tym idzie – do jego oddzielania się od siatkówki. Proces ten nazywamy tylnym odłączaniem ciała szklistego. Niekiedy zdarza się jednak tak, że obkurczające się ciało szkliste będzie pociągać ze sobą siatkówkę. Wówczas mogą wytworzyć się w niej otwory, przez które dostanie się płyn i zacznie odrywać ją od leżącej dalej naczyniówki. Taką sytuację określamy przedarciowym (samoistnym lub – inaczej – otworopochodnym) odwarstwieniem siatkówki. Schorzenie może być też wywołane zmianami rozrostowymi komórek, stanem zapalnym lub procesem nowotworowym.
Odwarstwienie siatkówki – objawy
Odwarstwienie siatkówki to bardzo poważny stan, który grozi trwała utratą wzroku – jeśli odpowiednio szybko nie podejmiemy leczenia (o tym nieco dalej). Jak się objawia? Najczęściej dochodzi do nagłego pogorszenia wzroku (utrata ostrości, wrażenie zasłoniętego oka, ubytek pola widzenia), a przed oczami pojawiają się błyski świetlne, męty i „pajęczynki”. Objawy te mogą wystąpić zupełnie niespodziewanie. Nigdy nie należy ich lekceważyć – w przypadku odwarstwienia siatkówki czas ma ogromne znaczenie!
Nie zwlekaj z leczeniem!
Nie zwlekaj z leczeniem!Odwarstwienie siatkówki wymaga natychmiastowego leczenia. Polega ono na jak najszybszym wykonaniu zabiegu chirurgicznego, którego celem – w przypadku postaci przedarciowej – jest zamknięcie otworu wywołującego schorzenie. Najczęściej stosowane techniki to:
– wirektomia – która polega na usunięciu ciała szklistego (w jego miejsce wprowadza się specjalny, przyjazny dla organizmu płyn lub gaz) i laserowej terapii otworów wywołanych jego obkurczaniem się;
– naszycie wszczepów – do gałki ocznej doszywa się specjalną taśmę lub gąbkę, której zadaniem jest zbliżenie oddzielonych warstw. Ponadto, przy użyciu lasera lub niskiej temperatury w okolicy powstałych wcześniej otworów „spawa” się siatkówkę z naczyniówką.
– wewnętrzna tamponada – do oka wprowadza się gaz (lub płyn), którego zadaniem jest dociskanie siatkówki do błony naczyniowej.
Wykonanie takiego zabiegu jest konieczne w przypadku wystąpienia odwarstwienia siatkówki – im szybciej, tym większa szansa na uratowanie wzroku!
Kto jest najbardziej narażony i jak zapobiegać odwarstwieniu siatkówki?
Jeśli chodzi o czynniki ryzyka odwarstwienia siatkówki, zaliczamy do nich m.in.: zapalenie siatkówki, wcześniejsze wystąpienie odwarstwienia u nas samych lub w rodzinie, krótkowzroczność (szczególnie ta wysoka), niektóre choroby genetyczne (np. zespół Ehlersa-Danlosa), zabiegi chirurgiczne oczu, urazy w tej okolicy, choroby naczyń, cukrzycę, a także podeszły wiek. Jak widzimy, są to czynniki, których niełatwo się ustrzec – szczególnie kilku ostatnich. Czy zatem jesteśmy skazani na wystąpienie odwarstwienia siatkówki?
Niekoniecznie! Schorzeniu temu można bardzo skutecznie zapobiegać – w tym celu wykonuje się tzw. laserową fotokoagulację siatkówki (laseroterapię). Wydatnie zmniejsza ona ryzyko wystąpienia odwarstwienia: redukuje obrzęki, usuwa obszary niedokrwienia, zamyka nieprawidłowe naczynia, pomaga leczyć retinopatie. Jest zabiegiem krótkim, bezbolesnym i bardzo wygodnym dla pacjenta – można ją wykonać ambulatoryjnie, bez konieczności pozostawania w szpitalu. Warto się na nią zdecydować szczególnie, gdy znajdujemy się w grupie ryzyka odwarstwienia siatkówki. Regularne badania u okulisty pomogą wykryć moment rozwoju schorzenia zanim będzie za późno!
Bibliografia:
- Steel D. Retinal detachment. BMJ Clin Evid. 2014 Mar 3; 2014: 0710. PMID: 24807890; PMCID: PMC3940167.
- Kwok J.M., Yu C.W., Christakis P.G. Retinal detachment. CMAJ. 2020 Mar 23; 192(12): E312. doi: 10.1503/cmaj.191337. PMID: 32392514; PMCID: PMC7101175.
- Niżankowska M.H. Podstawy okulistyki. Wydanie II poprawione i uzupełnione. VOLUMED, Wrocław 2000.
- Pojda S.M. (red.). Okulistyka w kropelce czyli wiadomości z diagnostyki i udzielania pomocy lekarskiej w chorobach oczu dla lekarzy i studentów medycyny. Wydanie II poprawione. Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice 2006.
- https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/chorobysiatkowki/73312,odwarstwienie-siatkowki-przedarciowe