O tym, że jaskra jest groźna i potrafi trwale uszkodzić wzrok, słyszeliśmy już nie jeden raz. To schorzenie narządu wzroku, które pojawia się stosunkowo często. Dlatego warto wiedzieć, jakie są pierwsze objawy jaskry, aby móc jak najszybciej zareagować i udać się do specjalisty. Niezwykle istotna jest szczegółowa diagnostyka i działania mające na celu leczenie tej choroby oczu o przewlekłym charakterze. Dowiedz się, czym właściwie jest jaskra, czego nie wolno robić w przebiegu tej choroby i czy jest uleczalna. Jakie daje jaskra objawy początkowe?
Czym jest jaskra?
Jaskra rozwija się podstępnie. To choroba oczu, czyli kluczowej struktury dla całego zmysłu widzenia. Jego włókna przenoszą informację z siatkówki oka wprost do mózgu, gdzie powstaje ostateczny, widziany przez nas obraz. Miejsce, w którym nerw wzrokowy wychodzi z gałki ocznej, nazywa się tarczą. Niestety są sytuacje, w których dochodzi do jego uszkodzenia. Najczęściej dzieje się tak na skutek wzrostu ciśnienia wewnątrz oka. Powoduje to stopniowe obumieranie i zanik poszczególnych włókien nerwu, co może mieć dość poważne konsekwencje dla widzenia np. naruszenie nerwu wzrokowego.
Większość z typów jaskry dotyczy wysokiego ciśnienia wewnątrzgałkowego i wyróżnia się stopniowym zanikiem nerwu wzrokowego, co określa się mianem neuropatii jaskrowej.
Rodzaje jaskry i ich charakterystyka – informacje dla Pacjenta
Jaskra jest chorobą, która ma kilka różnych postaci. Pierwsze kryterium umożliwia podział schorzenia na jaskrę pierwotną oraz wtórną powstałą w wyniku innego schorzenia. Drugim bardzo ważnym kryterium jest kwestia kąta przesączania, jego budowa i funkcjonowanie. Ten czynnik ma istotny wpływ na przebieg choroby.
- Jaskra pierwotna otwartego kąta przesączania to najczęściej występująca postać schorzenia. Jest niestety bardzo przebiegła. W wielu przypadkach całymi latami rozwija się bezobjawowo, nie dając żadnych dolegliwości. To znacznie utrudnia wczesne wykrycie schorzenia. Kiedy w końcu daje jaskra objawy i staje się zauważalna, często jest już na bardzo zaawansowanym etapie.
- Jaskra pierwotna zamkniętego kąta przesączania wiąże się z nieprawidłową budową kąta przesączania. Dochodzi do zablokowania odpływu cieczy wodnistej z oka i w konsekwencji wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego. W przebiegu jaskry może też wystąpić tzw. ostry atak jaskry, czyli sytuacja, w której gwałtownie zamyka się kąt przesączania (w krótkim czasie może dojść nawet do całkowitej utraty wzroku).
- Jaskra wtórna otwartego kąta powstaje z powodu zadziałania jakiegoś konkretnego czynnika np. urazu, choroby lub stanu zapalnego. Często bywa to schorzenie oka, cukrzyca, nowotwór. Rozwój jaskry wtórnej miewa bardziej agresywny przebieg niż jaskra pierwotna.
- Jaskra normalnego ciśnienia jest spowodowana najczęściej zbyt małą ilością krwi dochodzącą do nerwu wzrokowego. Dzieje się tak głównie z powodu skurczenia naczyń krwionośnych czy występowania miażdżycy. Taka postać jaskry pojawia się zwykle u osób po ukończonym 50. roku życia, głównie u kobiet. U osób z jaskrą normalnego ciśnienia zazwyczaj stwierdza się występowanie cienkiej rogówki, skłonności do marznięcia rąk, a także podatności na migreny czy występowanie krótkowzroczności.
- Jaskra wrodzona wiąże się z zaburzeniami budowy i funkcji kąta. W tym przypadku zmiany mogą powstawać wcześniej, już w okresie embrionalnym. Jeśli dojdzie do takiej sytuacji, wtedy mówimy o jaskrze wrodzonej. Schorzenie ujawnia się w ciągu pierwszych kilku – kilkunastu lat życia (a nawet w okresie noworodkowym).
Jakie są przyczyny jaskry? Wzrost ciśnienia w gałce ocznej i uszkodzony nerw wzrokowy
Jedną z głównych przyczyn występowania neuropatii jaskrowej jest wzrost ciśnienia wewnątrz gałki ocznej i związany z tym ucisk tarczy nerwu wzrokowego. Skąd bierze się ten wzrost ciśnienia? To zależy. W przypadku jaskry zamkniętego kąta przesączania „winna” jest najczęściej nieprawidłowa budowa odpływu cieczy wodnistej, który jest wtedy bardzo łatwo blokowany np. w trakcie akomodacji lub podczas zmiany szerokości źrenicy.
Bezpośrednią przyczynę powstawania zmian można też łatwo wskazać w jaskrze wtórnej i wrodzonej. Niestety nie jest to takie proste w jaskrze pierwotnej otwartego kąta przesączania, która jest najczęściej występującym schorzeniem tego typu. Do dziś nie udało się ustalić, w jaki dokładnie sposób dochodzi do jej rozwoju. Dlatego też tę postać jaskry często określa się mianem idiopatycznej, czyli samoistnej. Warto jednak pamiętać, że podstawowym czynnikiem ryzyka jej wystąpienia jest wzmożone ciśnienie wewnątrz gałki ocznej. Z jakich jeszcze powodów może rozwinąć się jaskra? Przyczyny choroby to ponadto:
- wysoka krótkowzroczność,
- cienka rogówka,
- choroby sercowo-naczyniowe,
- częste migreny,
- przypadki występowania jaskry w najbliższej rodzinie,
- wiek powyżej 40 lat,
- narażenie na silny stres,
- zażywanie niektórych leków.
Ostateczne przyczyny występowania jaskry nie zostały jeszcze określone z całkowitą pewnością, a badania nad tym zjawiskiem wciąż są prowadzone. Jakie są pierwsze objawy jaskry?
Jaskra – objawy początkowe. Sprawdź, jak rozpoznać jaskrę – ubytki w polu widzenia
W przypadku jaskry objawy początkowe tego problemu okulistycznego mogą nie pojawiać się przez długi czas, gdyż mózg skutecznie próbuje kompensować pojawiające się zaburzenia widzenia. Postać pierwotna zamkniętego kąta przesączania może jednak wywoływać symptomy jeszcze przed powstaniem neuropatii. Zaniepokoić Cię powinny:
- silne bóle oczu i głowy,
- wrażenie halo (aureoli) wokół źródeł światła,
- przymglenie, zawężenie widzenia,
- światłowstręt,
- częste łzawienie oczu,
- ograniczenie pola widzenia,
- utrudniona adaptacja wzroku do ciemności.
Co zrobić, gdy pojawią się pierwsze objawy jaskry?
Objawy jaskry najlepiej skonsultować ze specjalistą i umówić się na pilną wizytę u lekarza okulisty, który zbada oczy i postawi właściwą diagnozę. Warto pamiętać, że w przypadku tego schorzenia liczy się czas – im wcześniej wykryta jaskra, tym większe szanse na zachowanie dobrego wzroku. „Wcześnie” tzn. jeszcze zanim pojawią się jaskry objawy takie jak:
- nudności i wymioty (występują w połączeniu z silnym bólem głowy i oczu w trakcie ostrego ataku jaskry),
- obfite pocenie się,
- zwolniona akcja serca,
- obrzęk rogówki,
- znaczne obniżenie ostrości wzroku,
- nieruchomość i rozszerzenie źrenicy,
- przekrwienie żylne gałki ocznej,
- spłycenie komory przedniej (przestrzeni w oku wypełnionej cieczą),
- zatarcie i przekrwienie tęczówki.
Na czym polega profilaktyka jaskry?
Najlepsze, co możemy zrobić, to regularna kontrola wzroku u okulisty, nawet wtedy gdy wydaje nam się, że wszystko jest w jak najlepszym porządku. Po 40. roku życia powinniśmy badać oczy przynajmniej raz na dwa lata, a po 55. roku życia raz do roku. Taka profilaktyka pozwoli w porę wykryć ewentualne nieprawidłowości w narządzie wzroku. Możliwa będzie także do zdiagnozowania nie tylko jaskra. Leczenie wielu dolegliwości związanych z oczami daje doskonałe rezultaty jedynie wtedy, gdy dojdzie do zdiagnozowania problemu we wczesnym stadium rozwoju.
Jak przebiega diagnostyka jaskry?
Diagnostyka jaskry opiera się głównie na stwierdzeniu charakterystycznych cech występujących w przebiegu tej choroby, czyli zmian tarczy nerwu wzrokowego na dnie oka oraz ubytków pola widzenia. Do najczęściej wykonywanych badań zaliczamy:
- gonioskopię (ocenę kąta przesączania),
- tonometrię (pomiar ciśnienia wewnątrz gałki ocznej),
- OCT, czyli optyczną koherentną tomografię,
- perymetrię (badanie pola widzenia),
- badanie ostrości wzroku,
- USG gałki ocznej, czyli badanie UBM,
- badanie komórek zwojowych siatkówki GCC.
Jakie są sposoby leczenia jaskry?
Jaskra prowadzi do całkowitej ślepoty, dlatego im wcześniej zostanie zdiagnozowana, tym lepiej dla Pacjenta. Jaskry nie da się całkowicie wyleczyć, ale można spowolnić jej rozwój. Sposób leczenia jaskry zależy od kilku czynników:
- stopnia zaawansowania trwającej choroby (tzn. jak bardzo uszkodzony jest nerw wzrokowy),
- postaci jaskry,
- szybkości, z jaką postępuje choroba,
- wieku Pacjenta,
- indywidualnych uwarunkowań chorego.
W przypadku jaskry pierwotnej otwartego kąta przesączania całkowite wyleczenie jest zwykle niemożliwe. Można jednak podjąć walkę o zachowanie jak najlepszej jakości widzenia i maksymalne spowolnienie postępów choroby. A co w przypadku, gdy u danego Pacjenta występuje inny typ jaskry? Leczenie schorzenia w postaci zamkniętego kąta w początkowych i mniej zaawansowanych przypadkach najczęściej polega na zastosowaniu kropli do oczu. Celem terapii jest obniżenie ciśnienia wewnątrz gałki ocznej, a następnie utrzymywanie go na bezpiecznym poziomie.
Kiedy sytuacja jest poważniejsza, a jaskra bardziej zaawansowana, można zastosować też leczenie operacyjne. Istnieje kilka rodzajów zabiegów, których wspólnym celem jest obniżenie ciśnienia i próba stworzenia nowej, dodatkowej drogi odpływu dla cieczy wodnistej z oka. Wykonuje się leczenie zabiegowe takie jak np.:
- Selektywną trabekuloplastykę laserową (SLT), która może być stosowana w różnych postaciach jaskry i w razie potrzeby wielokrotnie powtarzana. Zabieg polega na pobudzeniu komórek do usuwania złogów utrudniających odpływ cieczy wodnistej. Dzięki temu poprawia się jej odpływ i obniża ciśnienie wewnątrz oka.
- Irydotomię laserową polegającą na wykonaniu niewielkiego otworu w tęczówce, przez który może uchodzić ciecz wodnista. Metoda jest często stosowana w jaskrze zamkniętego kąta.
- Wszczepienie mikroimplantów, które obniżają i stabilizują ciśnienie wewnątrzgałkowe.
To w pełni bezpieczne i dzięki miejscowemu znieczuleniu zupełnie bezbolesne zabiegi stosowane w walce z neuropatią jaskrową na całym świecie.
FAQ
Jak wygląda ostry atak jaskry?
Atak jaskry ma nagły przebieg, zwykle pojawia się silny ból głowy i oka często połączony z nudnościami, wymiotami, spadek ostrości wzroku, bradykardia. Jeśli podejrzewasz u siebie rozwój jaskry, umów się na wstępną konsultację i zarezerwuj wizytę.
Czy da się żyć z jaskrą?
Jaskra jest chorobą oczu nieuleczalną, ale nie wpływa na długość życia, a na jego jakość.
Czy okulista wykryje jaskrę?
Oczywiście, okulista może rozpoznać jaskrę np. dzięki pomiarowi ciśnienia wewnątrzgałkowego. Jeśli chcesz skorzystać z kompleksowej diagnostyki, oddaj się w ręce naszych specjalistów.
Bibliografia:
- Weinreb R.N., Aung T., Medeiros F.A. The pathophysiology and treatment of glaucoma: a review. JAMA. 2014 May 14; 311(18): 1901-11. doi: 10.1001/jama.2014.3192. PMID: 24825645; PMCID: PMC4523637.
- Garg A., Gazzard G. Selective laser trabeculoplasty: past, present, and future. Eye (Lond). 2018 May; 32(5): 863-876. doi: 10.1038/eye.2017.273. Epub 2018 Jan 5. Erratum in: Eye (Lond). 2020 Aug; 34(8): 1487. PMID: 29303146; PMCID: PMC5944654.
- Chen Y.Y., Lai Y.J., Yen Y.F., Huang L.Y. Use of iStent as a Standalone Operation in Patients with Open-Angle Glaucoma. J Ophthalmol. 2020 May 24; 2020: 8754730. doi: 10.1155/2020/8754730. PMID: 32566270; PMCID: PMC7267876.
- Niżankowska M.H. Podstawy okulistyki. Wydanie II poprawione i uzupełnione. VOLUMED, Wrocław 2000.
- https://www.glaucoma.org/glaucoma/glaucoma-facts-and-stats.php