Astygmatyzm (niezborność rogówkowa) to wada wzroku, która dotyczy około 30% światowej populacji. Spośród wszystkich wad wzroku korygowanych okularami i soczewkami kontaktowymi najwięcej obaw i wątpliwości budzi właśnie ta. Na szczęście pojawienie się laserowej technologii otworzyło nową epokę w medycynie także dla tych, którzy cierpią na astygmatyzm. Korygowanie wad wzroku w sposób trwały jest dziś możliwe. Sprawdź, co warto wiedzieć o astygmatyzmie.
Jak określana jest wada wzroku? Astygmatyzm, krótkowzroczność i dalekowzroczność
W zdrowym oku w każdym jego przekroju wpadające światło ogniskuje się na siatkówce (rys. 1). Jeśli oko jest obarczone krótkowzrocznością, promienie światła skupiają się przed siatkówką (rys. 2A), a jeżeli nadwzrocznością – za siatkówką (rys. 2B).
Jednostką, w jakiej określamy jak daleko, przed lub za siatkówką ogniskuje się światło, są dioptrie, a ta właśnie odległość to nasza wada wzroku, np. -5,00 lub +3,00. W przypadku prostej krótkowzroczności albo nadwzroczności, na naszej recepcie okularowej pojawia się tylko ten jeden parametr, tzw. sfera (wartość sferyczna wady wzroku).
Czym jest astygmatyzm?
U osoby z astygmatyzmem krzywizna rogówki jest niesymetryczna i nie w każdym przekroju światło w oku ogniskuje się w tym samym miejscu (rys. 3). Np. w przekroju pionowym, światło w oku może ogniskować się o jedną dioptrię przed siatkówką, a w przekroju poziomym, dwie dioptrie za nią. Kształt rogówki oka z astygmatyzmem często porównuje się do piłki do gry w rugby – w jednym przekroju bardziej zaokrąglonej niż w przeciwnym.
Dodatkowe parametry (cylinder i oś) w recepcie okularowej osoby z astygmatyzmem mówią dokładnie, jaka jest różnica pomiędzy dwoma najbardziej odległymi przekrojami i jak są położone względem siebie. Osoba, której wada wzroku to -3,00 z cylindrem -1,00 w osi 180 stopni, ma oko zbudowane w taki sposób, że w poziomym przekroju światło skupia się w oku 3 dioptrie przed siatkówką, a w pionowym 4 dioptrie przed siatkówką (ponieważ 3+1=4, a minusy mówią nam o położeniu ogniska względem siatkówki, czyli w tym wypadku przed nią).
Osie w recepcie określają, które przekroje są tymi najbardziej skrajnymi. W przypadku regularnego astygmatyzmu dwa najbardziej różniące się przekroje są zawsze odległe od siebie o 90 stopni, dlatego wystarczy podać jedną oś, czyli położenie jednego przekroju, aby wiedzieć, gdzie znajduje się drugi.
Rodzaje astygmatyzmu
Niekiedy wyróżnia się różne rodzaje jednej dolegliwości, jaką może być też wada wzroku. Astygmatyzm jest tu doskonałym przykładem. Podziału wady można dokonać w zależności od:
- położenia ognisk względem siatkówki (astygmatyzm krótkowzroczny, nadwzroczny, mieszany),
- osi, w jakich są ustawione przekroje (astygmatyzm zgodny z regułą, przeciwny regule, skośny),
- rozkładu w przestrzeni (astygmatyzm regularny, nieregularny).
Jak widzi osoba z astygmatyzmem? Objawy astygmatyzmu
Typowe objawy, które najczęściej świadczą o astygmatyzmie, to:
- wrażenie, że niektóre linie wydają się zakrzywione, chociaż są proste,
- złe postrzeganie płaszczyzn,
- mrużenie oczu,
- zburzenie wyczucia przestrzeni,
- rozmycie konturów przedmiotów.
Ponadto astygmatyzm może powodować bóle głowy i oczu, pogorszenie widzenia nocą i o zmierzchu oraz nadwrażliwość na źródła światła. U dzieci objawy astygmatyzmu to często mrużenie i tarcie oczu oraz trzymanie przedmiotów tuż przed nimi. W przypadku podobnych objawów warto wykonać test na astygmatyzm i udać się do okulisty.
Astygmatyzm – przyczyny
Najczęściej przyczyną astygmatyzmu jest nierówna powierzchnia rogówki wynikająca z budowy oka. Jeśli poszczególne elementy tworzą kształt niezupełnie kulisty, a zbliżony raczej do wspomnianej piłki do rugby, załamują światło w różny sposób w różnych przekrojach, w wyniku czego powstaje astygmatyzm.
Leczenie astygmatyzmu — czy okulary i soczewki kontaktowe to jedyna opcja korekcji astygmatyzmu?
Obecnie istnieje kilka sposobów radzenia sobie z astygmatyzmem. Niestety, zastanawiając się, czy astygmatyzm może się cofnąć, można jedynie korygować nieprawidłowe widzenie z nim związane lub poddać się zabiegowi laserowej korekcji wzroku. Samoczynnie jednak wada nie ustępuje.
Szkła i soczewki kontaktowe stosowane w korekcji astygmatyzmu różnią się nieco od tych, których używają krótko- i dalekowidze. Jeśli chodzi o okulary, zamiast „tradycyjnych” plusów i minusów mamy tutaj tzw. cylindry, czyli szkła przypominające swoim kształtem wycinek cylindra. Są dopasowywane indywidualne, dzięki czemu mogą lepiej skorygować wzrok i dokładnie w tych płaszczyznach, w których pacjent widzi najsłabiej.
W przypadku soczewek kontaktowych w astygmatyzmie stosuje się ich odmianę, tzw. soczewki toryczne.
Jak wygląda zabieg laserowej korekcji wzroku? Czy laser może wyleczyć astygmatyzm całkowicie?
Laserowa korekcja wzroku to często sposób na całkowite pozbycie się astygmatyzmu i jednocześnie niezwykle przyjazna dla pacjenta forma leczenia. Zabieg trwa zaledwie 20 minut i jest precyzyjny. Co ciekawe, w razie najmniejszego poruszenia gałką oczną, laser natychmiast przerywa pracę. Ponadto laserowa korekcja wzroku jest bezbolesna dzięki zastosowaniu znieczulenia miejscowego w postaci kropli. Przez cały czas pacjent pozostaje w kontakcie z lekarzem.
Laserowa korekcja wzroku umożliwia pozbycie się niewielkiego, średniego oraz dużego astygmatyzmu (do 6 dioptrii). W użyciu jest kilka różnych rodzajów metod laserowej korekcji wzroku. EBK, PRK i transPRK to tzw. metody powierzchniowe, polecane osobom z cienką rogówką lub aktywnie uprawiającym sport i przez to narażonym na urazy okolicy oczu. FemtoLASIK to metoda głęboka (inaczej: płatkowa).
Przed zabiegiem i po nim – co warto wiedzieć?
Zanim przystąpimy do zabiegu, konieczne jest odbycie badania kwalifikacyjnego, co umożliwia dobór odpowiedniej metody laserowej korekcji wzroku. Wykonywana jest m.in.: topografia rogówki, pomiar szerokości źrenic, komputerowa ocena refrakcji i badanie układu optycznego oka.
Po zabiegu laserowej korekcji wzroku prawidłowa ostrość widzenia powraca po kilku-kilkunastu dniach. Początkowo obraz jest nieco zamglony, a pacjent przez krótki czas może doświadczać dyskomfortu w okolicy oczu. Wiąże się to z procesem gojenia i jest całkowicie normalne. U jednych będzie się to działo szybciej, u innych nieco wolniej. Ważne, by stosować się do zaleceń lekarza.
Astygmatyzm – fakty i mity
Mit 1. Mam astygmatyzm, więc nie mogę nosić soczewek kontaktowych.
Soczewki kontaktowe mogą znakomicie korygować astygmatyzm, zapewniając często lepsze widzenie niż okulary. Muszą być jednak dobrane przez specjalistę.
Mit 2. Mam astygmatyzm, więc nie mogę przejść zabiegu laserowej korekcji wzroku.
Astygmatyzm to wada, która podlega laserowej korekcji wzroku.
Mit 3. Astygmatyzmu nie da się całkowicie skorygować.
Skorygowanie astygmatyzmu regularnego, wynikającego z budowy oka jest możliwe. Częściowa korekcja zazwyczaj jest wynikiem dodatkowych procesów chorobowych w oku.
Mit 4. Astygmatyzm to choroba oczu.
Astygmatyzm to nie choroba, a wada wzroku. Właściwie nie wymaga leczenia, a korekcji.
Mit 5. Astygmatyzm jest rzadką wadą wzroku.
Astygmatyzm występuje powszechnie i ma go zdecydowana większość z nas. Czasem są to na tyle małe wartości (np. 0,25 lub 0,50 dioptrii), że nie utrudniają codziennego funkcjonowania.
Mit 6. Astygmatyzm stale będzie się pogłębiał.
W okresie wzrostu i rozwoju mogą zmieniać się wartości astygmatyzmu i jest to normalne zjawisko. U osób dorosłych wada może nieznacznie się zmieniać, ale nie musi. Często pozostaje na stałym poziomie.
Mit 7. Okulary z cylindrami są grube i ciężkie.
Obecnie technologia produkcji soczewek okularowych pozwala na tworzenie bardzo cienkich, lekkich i estetycznych produktów.
Mit 8. Od cylindrów boli głowa.
Zazwyczaj pacjenci nie mają problemu z adaptacją do korekcji astygmatyzmu. Przy dużej wadzie okulary lub soczewki warto wprowadzać stopniowo, zwiększając moc cylindrów. Umożliwi to przyzwyczajenie się do nowej sytuacji.
Bibliografia:
- Read S.A., Collins M.J., Carney L.G. A review of astigmatism and its possible genesis. Clin Exp Optom. 2007 Jan; 90(1): 5-19. doi: 10.1111/j.1444-0938.2007.00112.x. PMID: 17177660.
- Chow S.S.W., Chow L.L.W., Lee C.Z., Chan T.C.Y. Astigmatism Correction Using SMILE. Asia Pac J Ophthalmol (Phila). 2019 Sep-Oct; 8(5): 391-396. doi: 10.1097/01.APO.0000580140.74826.f5. PMID: 31490198; PMCID: PMC6784860.
- Morlet N., Minassian D., Dart J. Astigmatism and the analysis of its surgical correction. Br J Ophthalmol. 2001 Sep; 85(9): 1127-38. doi: 10.1136/bjo.85.9.1127. PMID: 11520769; PMCID: PMC1724117.
- Niżankowska M.H. Podstawy okulistyki. Wydanie II poprawione i uzupełnione. VOLUMED, Wrocław 2000.
- https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/wadywzroku/83545,astygmatyzm-niezbornosc
- https://podyplomie.pl/okulistyka/30670,astygmatyzm-regularny-diagnostyka-i-korekcja