Piekące, zaczerwienione oczy, łzawienie, dyskomfort i problemy z widzeniem – większość z nas choć raz w życiu doświadczyła zapalenia spojówek (lub miał je ktoś z naszych bliskich). Skąd bierze się to schorzenie? Jakie są jego rodzaje? I czy to prawda, że nie wolno z nim wychodzić na dwór?
Czym jest zapalenie spojówek?
Spojówka to błona śluzowa znajdująca się w przedniej części oka. Pokrywa twardówkę i wewnętrzną część powiek. Jej zadaniem jest ochrona naszego narządu wzroku – stanowi jego pierwszą linię obrony przed infekcjami i w przypadku urazów.
Zapalenie spojówek (Conjunctivitis) to choroba oczu, która występuje w kilku postaciach – ich objawy są w większości dość podobne, a główna różnica tkwi w przyczynach. Mogą nimi być zakażenia, nadwrażliwość (alergia) i zespół suchego oka. Jest jednym z najczęstszych schorzeń okulistycznych. Według szacunków rocznie występuje przynajmniej u kilkunastu milionów osób na świecie.
Różne rodzaje – jedno schorzenie
Żeby dobrze zrozumieć istotę tej choroby, trzeba poznać jej główne postacie. Zapalenie spojówek może być:
- Bakteryjne – czyli spowodowane zakażeniem bakteryjnym, najczęściej gronkowcem lub paciorkowcem. Może wystąpić po np. przebytej infekcji dróg oddechowych. Zwykle trwa około tygodnia. Ten rodzaj zapalenia spojówek dość często występuje u dzieci.
- Wirusowe – najczęściej wywołują je adenowirusy. Ta postać schorzenia jest bardzo zakaźna, dlatego w czasie choroby warto unikać kontaktu z innymi osobami. Zwykle atakuje jedno oko, a po kilku dniach pojawia się także w drugim. Przeważnie trwa kilkanaście dni (2-3 tygodnie).
- Alergiczne – nie związane z zakażeniem – powoduje je kontakt z alergenami, np. pyłkami traw (dla każdego czynnikiem uczulającym może być coś innego). Często występuje u osób młodych. Może wystąpić w postaci ostrej (wtedy ustępuje zwykle po ok. 2 dniach) i przewlekłej – z okresami remisji i nawrotów. Jeśli kontakt z uczulającym nas czynnikiem (np. pleśń, kurz, pyłki trawi i drzew) mamy przez cały czas, takie zapalenie może trwać nawet miesiącami.
- Grzybicze – często towarzyszy grzybiczemu zapaleniu rogówki. Zazwyczaj pojawia się jako powikłanie cukrzycy, a także po długoletniej terapii sterydami lub antybiotykami – przez to zwykle występuje u osób starszych.
Objawy zapalenia spojówek
Różna etiologia to zwykle także różne objawy. Zapalenie spojówek w każdej z postaci ma nieco inne symptomy (choć część się pokrywa) i nieco różny przebieg. I tak w przypadku:
- Bakteryjnego zapalenia spojówek bardzo charakterystyczny jest ropny wysięk (stąd też inna nazwa tej odmiany schorzenia – ropne zapalenie spojówek), któremu często towarzyszy obrzęk powieki i zaczerwienienie oka..
- Wirusowego zapalenia spojówek również mamy do czynienia z wydzieliną z oka, jednak w tym przypadku ma ona charakter surowiczy (wodnisty), a nie ropny – i w ten sposób można je odróżnić. Oprócz tego występuje zaczerwienienie oka, łzawienie, nadwrażliwość na światło i powiększenie węzłów chłonnych.
- Alergicznego zapalenia spojówek oprócz zaczerwienienia oka bardzo często mamy do czynienia również z jego silnym swędzeniem. Do tego mogą pojawiać się bóle głowy, katar sienny i uczucie rozbicia. Ważne, by unikać tarcia oczu – może zaostrzyć objawy.
- Grzybiczego zapalenia spojówek jest to głównie zaczerwienienie i pieczenie oczu.
W przypadku zaobserwowania niepokojących symptomów nie wahajmy się skonsultować z okulistą. Jako rodzice powinniśmy też zwracać uwagę na zachowanie naszych dzieci – dla najmłodszych pacjentów objawy zapalenia spojówek potrafią być szczególnie uciążliwe. Obserwując tego typu objawy u naszych pociech, nie wysyłajmy ich do przedszkola czy szkoły – niektóre postacie choroby są bardzo zaraźliwe, przez co w danej placówce mogłoby dojść do zakażeń u innych dzieci.
Jak można leczyć zapalenie spojówek?
Leczenie zapalenia spojówek zależy od postaci choroby. Innej terapii wymaga schorzenie z nadwrażliwości (alergiczne), a innej spowodowane zakażeniem. W tym ostatnim przypadku kluczowe znaczenie ma to, czy sprawcami całego zamieszania są wirusy, czy bakterie.
- Leczenie bakteryjnego zapalenia spojówek opiera się głównie na zastosowaniu odpowiedniego antybiotyku – w postaci kropli do oczu lub maści. Najczęściej podaje się makrolidy, fluorochinolony lub sulfonamidy. Leczenie trwa z reguły ok. tygodnia.
- W leczeniu wirusowego zapalenia spojówek antybiotyki nie są skuteczne*. W przypadku najczęściej powodującego je czynnika – adenowirusów – trzeba dać organizmowi czas, aby sam pokonał zakażenie. Stosuje się leczenie objawowe, redukujące uciążliwe symptomy choroby – np. środki zmniejszające obrzęk i łagodzące uczucie pieczenia. Natomiast w przypadku, gdy schorzenie jest spowodowane herpeswirusem stosuje się odpowiednie leki antywirusowe. Te postacie choroby ustępują maksymalnie po 3-4 tygodniach.
- Leczenie alergicznego zapalenia spojówek, kiedy problem pojawia się po raz pierwszy, zaczyna się od identyfikacji uczulającego alergenu. Potem najlepiej unikać kontaktu z danym czynnikiem, dzięki czemu problem nie będzie się często pojawiał. W razie wystąpienia objawów lekarz przepisuje głównie leki przeciwhistaminowe – najczęściej do stosowania miejscowo w postaci kropli do oczu (lub ewentualnie doustnie). Trudno jednoznacznie określić czas leczenia – wszystko zależy od tego, czy nadal mamy kontakt z uczulającym alergenem. Alergiczne zapalenie spojówek trzeba też skonsultować z alergologiem, który może zalecić m.in. odczulanie (czyli terapię zwiększającej tolerancję danego alergenu przez organizm).
- Leczenie grzybiczego zapalenia spojówek opiera się na stosowaniu środków przeciwgrzybiczych w postaci maści lub kropli do oczu. Trwa od kilku do kilkunastu dni.
Czy mając zapalenie spojówek można wyjść na dwór?
Wbrew pozorom odpowiedź na to proste pytanie nie jest taka oczywista. Ogólnie rzecz ujmując, wychodzenie na zewnątrz podczas leczenia zapalenia spojówek nie jest przeciwwskazane, ALE wiele zależy tu od postaci zakażenia i warunków pogodowych. I tak:
- Jeśli mamy do czynienia z zakaźnym (wirusowym lub bakteryjnym) zapaleniem spojówek, zdecydowanie lepiej pozostać w domu – aby nie zarazić nikogo innego.
- Jeśli jest ostre słońce lub silny wiatr, również lepiej nie wychodzić na dwór – czynniki te mogą zaostrzyć przebieg schorzenia. Pomocne mogą być okulary przeciwsłoneczne (najlepiej z filtrem UV), które zminimalizują ich wpływ na oczy i zmniejszą dyskomfort. Warto pamiętać by unikać też pomieszczeń zadymionych i zanieczyszczonych oparami, a także suchych i klimatyzowanych – te czynniki także nie będą sprzyjały leczeniu zapalenia spojówek i mogą spowodować nasilenie objawów.
* O tym, że antybiotyków nie należy stosować na choroby wirusowe trzeba pamiętać również w przypadku każdego innego schorzenia!
Bibliografia:
- Kern C., Kortüm K., Müller M., Raabe F., Mayer W. J., Priglinger S., Kreutzer T. C. Correlation between weather and incidence of selected ophthalmological diagnoses: a database analysis. Clin Ophthalmol. 2016 Aug 22; 10: 1587-92. doi: 10.2147/OPTH.S107656. PMID: 27601872; PMCID: PMC5003100.
- Howes D. S. The red eye. Emerg Med Clin North Am. 1988 Feb; 6(1): 43-56. PMID: 3278886.
- https://www.mp.pl/okulistyka/okulistyka-dla-nieokulistow/artykuly/127099,zapalenie-i-zakazenie-spojowek