Zaćma, zwana również kataraktą, to dziś jedna z głównych przyczyn utraty wzroku na świecie. Jak szacują naukowcy, rozwija się ona w jednym lub obojgu oczu u niemal co trzeciej osoby powyżej 65. roku życia. Jest to więc problem powszechny, który być może w dalszej przyszłości będzie dotyczył także nas. Na szczęście zaćmę można skutecznie leczyć.

Poniżej zebraliśmy najważniejsze informacje na ten temat.

Zaćma – czyli źle się dzieje w soczewce

Jakie jest pierwsze skojarzenie, gdy słyszy się słowo „soczewka”? Większości osób na myśl przychodzą soczewki kontaktowe, używane przez niektórych do korekcji wady wzroku. Jednak oko również posiada naturalną soczewkę. To małe, przezroczyste struktury, posiadające ogromną – bo o wartości aż 20 dioptrii – moc skupiającą. Dzięki nim możliwe jest prawidłowe ogniskowanie się na siatkówce wiązek światła wpadających do oka.

Jedną z cech, które sprawiają, że nasza soczewka dobrze spełnia swoją funkcję jest przezierność. Niestety, z biegiem lat może ona ulegać zaburzeniu. Częstym tego powodem jest odkładanie się w soczewce produktów przemiany materii. W konsekwencji dochodzi do jej postępującego zmętnienia – czyli zaćmy. Katarakta jest najczęściej związana z wiekiem, ale może być również m.in.: wrodzona, spowodowana cukrzycą, urazem oraz spowodowana stosowaniem niektórych leków. Często dotyczy obojga oczu (choć nie zawsze zaczyna się w tym samym czasie).

Jedynym skutecznym sposobem leczenia zaćmy jest zabieg jej usunięcia

Zaćma to proces postępujący. Początkowo może nie dawać żadnych objawów, jednak w pewnym momencie pacjent zauważa, że obraz stał się nieco zamglony. Następnie, w miarę upływu czasu dochodzą kolejne symptomy, np.:

Pogorszenie ostrości widzenia;
Nadwrażliwość na światło;
Zniekształcone, a czasem mnogie widzenie przedmiotów;
Kłopoty z oceną odległości;
Zaburzenia w postrzeganiu barw.

Nieleczona zaćma z czasem prowadzi do utraty wzroku. Na szczęście jest na nią skuteczny sposób – wprawdzie tylko jeden, ale za to w 100% niezawodny. Mowa o zabiegu usunięcia starej (zmętniałej) soczewki i zastąpieniu jej nową.

Zabieg taki nazywamy fakoemulsyfikacją

Procedura jest bardzo prosta i krótka – trwa 15-30 minut. Jak przebiega? Najpierw lekarz wykonuje malutkie (ok. 2-milimetrowe) nacięcie, przez które do oka wprowadza fakoemulsyfikator. Następnie, za pomocą ultradźwięków kruszy zmętniałą soczewkę i wyciąga ją na zewnątrz, przy okazji delikatnie czyszcząc torebkę, w której się znajdowała. Teraz pozostaje już tylko umieścić w tym miejscu sztuczną soczewkę i zaopatrzyć wykonane na początku nacięcie. Wszystko odbywa się oczywiście w znieczuleniu miejscowym (podawanym w kroplach do oka), dzięki czemu zabieg jest dla pacjenta całkowicie bezbolesny.

W przypadku zaćmy na obojgu oczach najpierw operuje się jedno, a po upływie około tygodnia drugie oko.

Lista przeciwwskazań do wykonania takiego zabiegu jest krótka

Usunięcie zaćmy to procedura o niewielkiej inwazyjności i bardzo dużym poziomie bezpieczeństwa. Powikłania zdarzają się niezwykle rzadko. Dzięki temu, że jest to najczęściej wykonywany zabieg na świecie, lekarze są do niego świetnie przygotowani. Jednak nie u każdego pacjenta można przeprowadzić takie leczenie. Nie zaleca się go u osób:

w stanie ogólnym ciężkim,
z poważnymi chorobami przewlekłymi, np. niewydolnością krążeniowo-oddechową,
z aktywnymi infekcjami, nawet zwykłym przeziębieniem (mogą one powodować ryzyko powikłań).

Istniał kiedyś pogląd, że zaćmę można usunąć dopiero wtedy, gdy będzie odpowiednio „dojrzała”. Jest on już jednak mocno nieaktualny – obecnie kataraktę usuwa się nawet na bardzo wczesnym etapie, jeżeli pogarsza wzrok pacjenta.

Badanie kwalifikacyjne pomaga w doborze odpowiedniej soczewki.

Przed zabiegiem odbywa się trwające od 1,5 do 3 godzin badanie kwalifikacyjne, dzięki któremu lekarz może ocenić jakie soczewki (o jakich parametrach) będą dla danego pacjenta najlepsze.

Po zebraniu wywiadu i wypełnieniu kwestionariusza, wykonuje się m.in.:

Komputerową ocenę refrakcji;
Badanie w lampie szczelinowej;
OCT – optyczną koherentną tomografię;
Pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego;
Badanie gęstości komórek śródbłonka;
Biometrię optyczną.

Wszczepiane soczewki mogą zawierać dodatkowo np. filtr światła niebieskiego.

Wybór sztucznych soczewek, które mają zastąpić zmętniałą soczewkę, jest bardzo duży. Jak już wiemy, dobierane są one indywidualnie w oparciu o warunki optyczne oczu każdego pacjenta.

Dzielimy je na:

Standardowe soczewki jednoogniskowe – pozwalają na korekcję krótkowzroczności lub nadwzroczności;
Soczewki wieloogniskowe – grupy premium, korygują także starczowzroczność (pacjent nie będzie potrzebował okularów do czytania w przyszłości);
Soczewki toryczne – również z grupy premium, pozwalają na korekcję astygmatyzmu.

Dodatkowo soczewki mogą zawierać filtr światła niebieskiego i promieni UV, który chroni oczy przed negatywnymi skutkami ich działania oraz obniża ryzyko zwyrodnienia plamki żółtej (AMD). Z kolei zastosowanie w soczewkach konstrukcji asferycznej poprawia jakość widzenia w złych warunkach oświetleniowych.

Rekonwalescencja po zabiegu będzie szybsza, jeśli zastosujemy się do kilku zasad

Zabieg usunięcia zaćmy wykonywany jest w warunkach ambulatoryjnych i jeszcze w tym samym dniu pacjent może wrócić do domu. Następnego dnia odbywa się pierwsza wizyta kontrolna; druga – po około 7 dniach. Ważne, by w pierwszych tygodniach po zabiegu ograniczyć wysiłek fizyczny i oszczędzać się, a także przyjmować zlecone przez lekarza krople do oczu. Dzięki temu oko zagoi się szybko, a my będziemy mogli cieszyć się znacznie lepszą jakością widzenia.

Zabieg usunięcia zaćmy wystarczy wykonać raz – nie ma potrzeby powtarzania go

Sztuczna soczewka nie może zmętnieć, mamy więc pewność, że zaćma nie wróci. Z tego powodu zabieg usunięcia zaćmy wykonuje się tylko raz na każdym oku.

Z czasem u niektórych pacjentów po zabiegu fakoemulsyfikacji może rozwinąć się inne schorzenie

– zaćma wtórna, związana ze zmętnieniem tylnej części torebki starej soczewki. W większości przypadków wystarcza tu wykonanie tzw. kapsulotomii tylnej, czyli małego otworu w torebce. Dzięki temu ostrość wzroku powraca do normy.

Bibliografia:

Asbell P.A., Dualan I., Mindel J., Brocks D., Ahmad M., Epstein S. Age-related cataract. Lancet. 2005 Feb 12-18; 365(9459): 599-609. doi: 10.1016/S0140-6736(05)17911-2. PMID: 15708105.
Gupta V.B., Rajagopala M., Ravishankar B. Etiopathogenesis of cataract: an appraisal. Indian J Ophthalmol. 2014 Feb; 62(2): 103-10. doi: 10.4103/0301-4738.121141. PMID: 24618482; PMCID: PMC4005220.
Sharma B., Abell R.G., Arora T., Antony T., Vajpayee R.B. Techniques of anterior capsulotomy in cataract surgery. Indian J Ophthalmol. 2019 Apr; 67(4): 450-460. doi: 10.4103/ijo.IJO_1728_18. PMID: 30900573; PMCID: PMC6446625.
Li S., Jie Y. Cataract surgery and lens implantation. Curr Opin Ophthalmol. 2019 Jan; 30(1): 39-43. doi: 10.1097/ICU.0000000000000547. PMID: 30335627.
https://www.allaboutvision.com/conditions/cataract-surgery.htm

Operacyjne leczenie zaćmy – najważniejsze informacje