Jaskra to podstępna choroba oczu, która może rozwijać się latami bez wyraźnych symptomów. Wczesne wykrycie schorzenia jest kluczowe dla zachowania wzroku, dlatego warto znać jej pierwsze oznaki i wiedzieć, jak postępować w przypadku ich wystąpienia.

Czym jest jaskra?

Jaskra to przewlekła i postępująca choroba, która prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia nerwu wzrokowego. Charakteryzuje się ona najczęściej podwyższonym ciśnieniem wewnątrzgałkowym, które stopniowo uszkadza włókna nerwowe siatkówki.

Nieleczona jaskra prowadzi do całkowitej ślepoty, dlatego tak istotne jest jej wczesne wykrycie. Szczególnie niepokojący jest fakt, że choroba ta często rozwija się bezobjawowo, a pacjent może przez długi czas nie zdawać sobie sprawy z postępujących zmian w polu widzenia. W Polsce na jaskrę choruje około 800 tysięcy osób, a połowa z nich nie jest świadoma swojej choroby.

Jaskra – objawy początkowe

Wczesne rozpoznanie objawów jaskry może być kluczowe dla zachowania wzroku. Oto najważniejsze sygnały ostrzegawcze, na które należy zwrócić uwagę:

Stopniowe zawężanie pola widzenia – Jest to jeden z pierwszych i najważniejszych objawów jaskry. Proces ten rozpoczyna się zazwyczaj od strony skroniowej i postępuje powoli. Pacjent może początkowo nie zauważać tego problemu, ponieważ mózg kompensuje ubytki w polu widzenia. Często dopiero przypadkowe zasłonięcie zdrowego oka pozwala zauważyć różnicę.
Zaburzenia ostrości wzroku – Pacjenci często opisują to jako „widzenie przez mgłę” lub „brudną szybę”. Te zaburzenia mogą być okresowe i początkowo występować tylko w określonych porach dnia, najczęściej wieczorem lub przy zmęczeniu. Z czasem mogą się nasilać i występować coraz częściej.
Bóle głowy i oczu – Charakterystyczne są uporczywe bóle, szczególnie w okolicy czoła, skroni i oczu. Mogą one być związane ze zwiększonym ciśnieniem wewnątrzgałkowym. Bóle często nasilają się podczas czytania, pracy przy komputerze lub w warunkach słabego oświetlenia.
Nadwrażliwość na światło – Pacjenci z początkowymi objawami jaskry często doświadczają zwiększonej wrażliwości na światło (światłowstrętu). Może to być szczególnie uciążliwe podczas jazdy samochodem w nocy lub przy przebywaniu w jasno oświetlonych pomieszczeniach.
Problemy z adaptacją do zmian oświetlenia – Osoby z jaskrą mają trudności z przystosowaniem wzroku przy przejściu z jasnego do ciemnego pomieszczenia i odwrotnie. Proces adaptacji trwa znacznie dłużej niż u zdrowych osób.

Co może szczególnie świadczyć o początkowych objawach jaskry?

Najbardziej charakterystycznym wczesnym objawem jaskry jest postępujące zawężanie pola widzenia, które początkowo może być niezauważalne dla pacjenta. Szczególnie niepokojące powinny być trudności z dostrzeganiem obiektów znajdujących się po bokach, przy jednoczesnym zachowaniu dobrego widzenia centralnego.

Często pacjenci zauważają problem dopiero wtedy, gdy przypadkowo zasłonią zdrowe oko i odkryją, że drugim widzą znacznie gorzej. W przypadku jaskry z zamkniętym kątem przesączania, mogą wystąpić nagłe ataki silnego bólu oka, któremu towarzyszą zaczerwienienie i znaczne pogorszenie widzenia.

Jak postępować, gdy pojawią się pierwsze objawy jaskry?

Gdy zauważysz niepokojące objawy, kluczowe jest podjęcie natychmiastowych działań:

Natychmiastowa konsultacja okulistyczna – Jest to absolutny priorytet. Nie należy zwlekać z wizytą u specjalisty, gdyż każdy dzień zwłoki może prowadzić do nieodwracalnych zmian w nerwie wzrokowym. Okulista przeprowadzi szczegółowe badanie i ustali plan leczenia.
Kompleksowa diagnostyka – Konieczne jest wykonanie pełnego pakietu badań, w tym pomiaru ciśnienia wewnątrzgałkowego, badania dna oka, OCT nerwu wzrokowego oraz dokładnego badania pola widzenia. Te badania pozwolą określić stopień zaawansowania choroby.
Systematyczne leczenie – Po diagnozie należy ściśle przestrzegać zaleceń lekarza i regularnie stosować przepisane leki. Najczęściej są to krople obniżające ciśnienie wewnątrzgałkowe, które trzeba aplikować zgodnie z ustalonym harmonogramem.
Regularne kontrole – Nawet jeśli leczenie przynosi efekty, konieczne są regularne wizyty kontrolne u okulisty. Częstotliwość wizyt ustala lekarz, ale zazwyczaj odbywają się one co 3-6 miesięcy.

Czy można wykryć jaskrę na początkowym etapie?

Wczesne wykrycie jaskry jest możliwe dzięki regularnym badaniom okulistycznym. Szczególnie istotne są badania profilaktyczne po 40. roku życia, zwłaszcza u osób z grupy ryzyka, czyli mających jaskrę w rodzinie lub cierpiących na choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca czy nadciśnienie.

Podstawowe badanie obejmuje pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego, ocenę dna oka oraz badanie pola widzenia. Nowoczesne metody diagnostyczne, takie jak OCT (optyczna koherentna tomografia), pozwalają na bardzo precyzyjną ocenę stanu nerwu wzrokowego i wczesne wykrycie nawet niewielkich zmian jaskrowych. Regularne badania profilaktyczne powinny być wykonywane przynajmniej raz w roku, a w przypadku osób z grupy ryzyka – nawet częściej.

Jak przebiega diagnostyka jaskry?

Diagnostyka jaskry opiera się głównie na stwierdzeniu charakterystycznych cech występujących w przebiegu tej choroby, czyli zmian tarczy nerwu wzrokowego na dnie oka oraz ubytków pola widzenia. Do najczęściej wykonywanych badań zaliczamy:

gonioskopię (ocenę kąta przesączania),
tonometrię (pomiar ciśnienia wewnątrz gałki ocznej),
OCT, czyli optyczną koherentną tomografię,
perymetrię (badanie pola widzenia),
badanie ostrości wzroku,
USG gałki ocznej, czyli badanie UBM,
badanie komórek zwojowych siatkówki GCC.

Jakie są sposoby leczenia jaskry?

Jaskra prowadzi do całkowitej ślepoty, dlatego im wcześniej zostanie zdiagnozowana, tym lepiej dla Pacjenta. Jaskry nie da się całkowicie wyleczyć, ale można spowolnić jej rozwój.

Sposób leczenia jaskry zależy od kilku czynników:

stopnia zaawansowania trwającej choroby (tzn. jak bardzo uszkodzony jest nerw wzrokowy),
postaci jaskry,
szybkości, z jaką postępuje choroba,
wieku Pacjenta,
indywidualnych uwarunkowań chorego.

W przypadku jaskry pierwotnej otwartego kąta przesączania całkowite wyleczenie jest zwykle niemożliwe. Można jednak podjąć walkę o zachowanie jak najlepszej jakości widzenia i maksymalne spowolnienie postępów choroby. A co w przypadku, gdy u danego Pacjenta występuje inny typ jaskry? Leczenie schorzenia w postaci zamkniętego kąta w początkowych i mniej zaawansowanych przypadkach najczęściej polega na zastosowaniu kropli do oczu. Celem terapii jest obniżenie ciśnienia wewnątrz gałki ocznej, a następnie utrzymywanie go na bezpiecznym poziomie.

Kiedy sytuacja jest poważniejsza, a jaskra bardziej zaawansowana, można zastosować też leczenie operacyjne. Istnieje kilka rodzajów zabiegów, których wspólnym celem jest obniżenie ciśnienia i próba stworzenia nowej, dodatkowej drogi odpływu dla cieczy wodnistej z oka. Wykonuje się leczenie zabiegowe takie jak np.:

Selektywna trabekuloplastyka laserowa (SLT) – może być stosowana w różnych postaciach jaskry i w razie potrzeby wielokrotnie powtarzana. Zabieg polega na pobudzeniu komórek do usuwania złogów utrudniających odpływ cieczy wodnistej. Dzięki temu poprawia się jej odpływ i obniża ciśnienie wewnątrz oka.
Irydotomia laserowa – polega na wykonaniu niewielkiego otworu w tęczówce, przez który może uchodzić ciecz wodnista. Metoda jest często stosowana w jaskrze zamkniętego kąta.
Wszczepienie mikroimplantów – obniżają i stabilizują ciśnienie wewnątrzgałkowe.

To w pełni bezpieczne i dzięki miejscowemu znieczuleniu zupełnie bezbolesne zabiegi stosowane w walce z neuropatią jaskrową na całym świecie.

Pierwsze objawy jaskry – jak rozpoznać i postępować?